Hoe ontstaat een plaag?

Toch kunnen ook in natuurlijke loofbossen incidentele of periodieke plagen optreden. Een voorbeeld is de kleine wintervlinder, waarvan plagen vaak in eik beginnen en de jaren daarna overgaan naar beuk, krent, berk, populier, es etc. In een groot gebied kan dan complete kaalvraat optreden, zoals in 1996 en 1997. Uiteindelijk kan een plaag ten onder gaan aan haar eigen succes. Wanneer er te veel individuen op een plaats zijn waar te weinig ruimte en voedsel is, wordt de draagkracht overschreden, treedt er voedselgebrek op en stort de plaag in. Ook klimaat, ziektes en natuurlijke vijanden hebben enorme effecten op de populatieontwikkeling.

Vele insectensoorten zoals de Dennenpijlstaart zijn altijd in hele lage aantallen aanwezig. Maar andere soorten zoals Kleine wintervlinder en Eikenprachtkever hebben het vermogen om tijdelijk zeer hoge dichtheden te bereiken waardoor eiken kunnen verzwakken en doodgaan. Eind jaren negentig hebben we de eikensterfte gezien als een opvallende gebeurtenis, waarvan zowel onderzoekers als beheerders de ecologische achtergronden willen weten. Dat is onder meer wat we de jaarlijkse monitoring van plaaginsecten beogen – meer kennis van de processen.

Het aanplanten van exotische bomen kan problemen veroorzaken wanneer in de loop van de tijd ‘bijbehorende’ herbivore insecten binnenkomen en die hier geen natuurlijke vijanden zoals specifieke sluipwespen blijken te hebben. Een dergelijke nieuwe plaag kan exploderen en resulteren in blijvend zware aantastingen. Een voorbeeld hiervan is de Paardenkastanjemineermot die sinds zijn binnenkomst in 1998, jaar in jaar uit onverminderd aanwezig is. We moeten ook erg op onze hoede zijn voor nieuwe exotische plaaginsecten, zoals de Aziatische boktor en de Aziatische essenprachtkever die inheemse boomsoorten kunnen bedreigen.

Bron

• Moraal, L.G., 2004. Wat is een plaag? Vakblad Natuur, Bos en Landschap 1 (7): 29.
• Moraal, L.G., 2007. Indicatoren voor ‘Convention on Biodiversity 2010’ Effecten van klimaatverandering op insectenplagen bij bomen. Werkdocument 53.7b, Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, Wageningen. 26 pp.