Mierenzuur in varroabestrijding bij honingbijen

Mierenzuur is een organisch zuur dat in oplossing verkrijgbaar is. Door een mierenzuuroplossing gecontroleerd te laten verdampen, worden varroamijten gedood. Er zijn verschillende verdampers op de markt. Hier beschrijven we er één, de Liebig-verdamper (of Liebig-dispenser).
Mierenzuur doodt tevens de Tracheemijt (Acarapis woodii) en wasmotten (Galleria mellonella). De kans dat varroamijten resistent worden tegen mierenzuur is erg gering, omdat het deel uitmaakt van de stofwisseling van alle organismen.

Het laten verdampen van mierenzuur in een bijenvolk doodt varroamijten, doordat het ademhalingsstelsel van mijten aangetast wordt. Mierenzuur is het enige middel dat ook mijten in het broed doodt. Een effectiviteit van 95% is haalbaar, maar omstandigheden als de hoeveelheid gesloten broed en buitentemperatuur beïnvloeden de werkzaamheid. Het gebruik van een verdamper zorgt voor meer controle op de hoeveelheid mierenzuur die verdampt wordt en uiteindelijk de effectiviteit. De (gaas-)bodem moet afgesloten zijn tijdens de behandeling.

Wanneer moet ik het toepassen?

Mierenzuur is alleen effectief in volken met gesloten broed. Deze methode bestaat uit twee behandelingen. De eerste behandeling vindt plaats half juli-half augustus, na de oogst van de zomerhoning en voor de heidebloei. De tweede behandeling vindt plaats na het inwinteren eind augustus-begin september. Dit betekent dat niet in september pas begonnen moet worden met de behandeling. Probeer de behandeling voor 1 september af te ronden.

Hoe maak ik een mierenzuuroplossing?

Een mierenzuuroplossing (85%) is klant en klaar verkrijgbaar bij uw bijenspeciaalzaak.

Schadelijkheid voor bijen

Mierenzuur kan bijensterfte veroorzaken bij foutief gebruik. Een reguliere behandeling veroorzaakt lichte bijen- en broedsterfte, maar deze is te verwaarlozen. Bij de Liebig-verdamper moet de afstand tussen verdamper en broed minimaal 10 cm zijn. Er zijn geen aanwijzingen dat bij correct gebruik koninginnen schade ondervinden van een mierenzuurbehandeling.

Gebruik de methode niet bij temperaturen boven 30°C.

Schadelijkheid voor mensen

Een mierenzuuroplossing is erg corrosief. Dit betekent dat als het in contact komt met de huid brandwonden kan veroorzaken. Ook inademing van mierenzuurgas is schadelijk. Bij het gebruik van mierenzuur moet men een veiligheidsbril en ondoorlatende handschoenen gebruiken. Hieronder volgt een aantal basisregels voor het gebruik van mierenzuur voor de bestrijding van varroa.

  • Gebruik kant en klare oplossingen. Informeer bij uw bijenspeciaalzaak naar de mogelijkheden
  • Gebruik een veiligheidsbril en handschoenen tijdens het werken met mierenzuur.
  • Bewaar de oplossing in de koelkast
  • Gebruik mierenzuur bij omgevingstemperatuur (dus geruime tijd voor gebruik uit de koelkast halen). Het grote temperatuursverschil tussen de gekoelde vloeistof en het bijenvolk zou ervoor zorgen dat het mierenzuur te snel uit de flacon gedrukt wordt.
  • Label de fles en houd het buiten bereik van kinderen
  • Zorg voor voldoende ventilatie bij het werken in bijenstallen
  • Houd een emmer met water bij de hand om te kunnen spoelen bij direct contact met mierenzuur
  • Neem een mobiele telefoon mee naar de bijenstand
  • Werk met z’n tweeën
  • Raadpleeg direct een huisarts indien men zich onwel voelt.

Residuen

Een behandeling in augustus kan resten in de voorjaarshoning opleveren. De hoeveelheden zijn echter niet schadelijk en vergelijkbaar met hoeveelheden mierenzuur die van nature in honing voorkomen. Houd voor de zekerheid de volgende regels in acht:

  • Oogst geen honing die tijdens of tot 1 week na de behandeling verzameld is. In de praktijk betekent dit dat de zomerhoning vóór de behandeling geoogst moet zijn
  • Bijenhouders die een najaarsdracht (heide, zeeaster) bezoeken moeten de behandeling een week voordat ze reizen afgerond hebben
  • Oogst alleen honing uit een honingkamer die niet tijdens de behandeling op het volk heeft gestaan.