Invloed van klimaat op planten en dieren

Je kunt zelf onderzoeken of er een verband is tussen een toenemende temperatuur en de ontwikkeling van een bepaalde populatie. Zet in een rekenprogramma, bijvoorbeeld Excel, de populatiegrootte van een soort per jaar op de y-as en de gemiddelde temperatuur per jaar (of de gemiddelde temperatuur van een bepaalde maand in dat jaar) op de x-as. Kijk of er bijvoorbeeld een lineair of exponentieel verband bestaat tussen de twee variabelen. Of onderzoek of verandering in het klimaat hetzelfde effect heeft op verschillende organismen.

Bronnen

• Wintermuggen en het West-Nijl virus
  In Nederland blijkt de winterse steekmug (Culex pipiens molestus), een nauwe verwant van onze zomerse steekmug (Culex pipiens pipiens)  vaker voor te komen dan verwacht. Dit ‘zusje’ van de huissteekmug is mogelijk in staat om West-Nijl virus over te brengen. Op deze website vind je meer informatie en een link naar onder andere de muggenradar. Bekijk de dynamiek van zomer- en wintermuggen. 
• De Natuurkalender
  Hier vind je gegevens over de waarneming van uiteenlopende soorten organismen; van de allergie-veroorzakende ambrosiaplant, tot zoogdieren, insecten en vogels. 
• Populatiedynamiek en fenologie van teken in Nederland
  Smit, R.; Dijk, F.; Kruidbos, F.; Schouls, L.M.; Pol, I. van de; Docters van Leeuwen, W.M.; Helinski, M.; Takken, W., 1997, Laboratorium voor Entomologie en Leerstoelgroep Natuurbeheer en plantecologie. Een artikel over hoe de populatie teken zich de afgelopen jaren ontwikkeld heeft.
  

• Klimaat: reageren in plaats van accepteren
  Albers, R., 2000 Artikel uit: De fruitteelt: weekblad van de Nederlandse Fruittelers Organisatie. Adviesmodel voor maatregelen bij het telen als gevolg van onder andere het klimaat, bijvoorbeeld het aanpassen van het pluktijdstip. Dit artikel is aan te vragen via de bibliotheek van Wageningen University.

• LogboekWeer
  De website LogboekWeer.nl geeft veel informatie over het weer in het verleden. Dit linken zij ook aan fenologie en geven een aantal rekenvoorbeelden op hun website.
  

Planten moeten nauwkeurig uitkienen wanneer de tijd rijp is om te gaan bloeien. Vooral bolsoorten die in het voorjaar groeien, zoals hyacinten en narcissen, moeten oppassen niet te vroeg te ontkiemen. Stel je voor dat het nog hard gaat vriezen als zij al vol in bloei staan! Het is een delicaat evenwicht in temperatuur die de natuur doet stimuleren te ontkiemen. Wat zijn de criteria?

Zelf zou je hierbij een korte proef uit kunnen voeren. Zet een snelgroeiend plantje, bijvoorbeeld tuinkers, in verschillende situaties. Varieer bijvoorbeeld in temperatuur, licht en beschikbaarheid van water. Bekijk welke factor de meeste invloed heeft op het groeigedrag van het plantje.

Bronnen

• Kennislink
  'Vroeg of laat moet er gebloeid worden’. Dit artikel geeft beknopt weer wat voor bloeisoorten er zijn.
• Natuurkalender - ontwikkeling van enkele plantensoorten
  ‘Waargenomen fenologische veranderingen in de landbouw’ op de website van de Natuurkalender. Ontwikkeling van enkele voor de landbouw relevante soorten.
• Compendium voor de Leefomgeving - Vervroeging bloei voorjaarsplanten
  Vervroeging van de bloei van voorjaarsplanten van 1940 tot 2005, met eventueel bruikbare referenties.
• Groeiseizoen van 11 maanden voor plant en plaag?
  Op deze website van Klimaat voor ruimte staan presentaties van een bijeenkomst over klimaatverandering en landbouw. In pdf-bestand staat ook de presentatie ‘Groeiseizoen van 11 maanden voor plant en plaag?’ met veel mooie grafiekjes met waarnemingen van de Natuurkalender.

Nog voor je op de klok kijkt weet je al hoe laat het is: tijd voor lunch! Ons lichaam heeft een soort ingebouwde klok; we voelen aan wanneer het tijd is om te slapen of te eten. Dit dag-nacht ritme wordt ook wel ‘circadiaans ritme’  genoemd. Ook in de medische wetenschap is er steeds meer aandacht voor dit dag-nacht ritme. Is er bijvoorbeeld een tijdstip op de dag waarop medicijnen efficiënter werken? Onderzoek naar dag-nacht ritme wordt veelal gedaan aan modelorganismen, zoals de fruitvlieg (Drosophila melanogaster) of het plantje zandraket (Arabidopsis thaliana). Hebben zij ook een ingebouwde klok?

Je kan zelf onderzoeken of er een tijdstip op de dag is waarop fruitvliegen altijd het meest actief zijn. En slapen ze ook? Arabidopsis planten bewegen hun bladeren omhoog en omlaag gedurende de dag. Kan je dit ritme manipuleren door de uren of momenten van daglicht aan te passen? En wat gebeurt er als de planten helemaal geen licht zien? Plaats fruitvliegen of planten in verschillende omstandigheden om te zien hoe hun inwendige klok tikt.

Bronnen

• Biologische klok
  Bij het kweken van gewassen worden verschillende methoden gebruikt voor bijvoorbeeld de belichting van planten. Dit artikel uit 2008 dat beschrijft wat de invloed van die methoden is op de inwendige klok van landbouwgewassen. 
• Bionieuws
  Onderzoek aan de genen die betrokken zijn bij de biologische klok komt regelmatig in het nieuws. Dit artikel is hiervan een voorbeeld. 
• Bioscope slaap special
  Een interview met twee Wageningse onderzoekers over slaap in planten. Aan bod komen de werking van de biologische klok in planten en het onderzoek dat wordt gedaan om meer uit te vinden over ritmes in de natuur. 
• Licht op natuur
  Op deze website vind je informatie over de onderzoeken die momenteel gedaan worden naar het effect van (kunst)licht op het ritme van de natuur.