Kritische succesfactoren van duurzame transities : De casus van gemeentelijke ballon oplaatverboden in Nederland

Abstract

Plastic afval neemt steeds meer toe in marine ecosystemen, waar het schade kan doen aan de biodiversiteit. Het is daarom belangrijk om de schaal van dit probleem te verminderen, waarbij vaak naar de politiek gekeken wordt voor oplossingen. Verschillende actoren, zoals maatschappelijke organisaties en actieve burgers, proberen de politiek te beïnvloeden om deze veranderingen waar te maken en transitie naar een duurzamere samenleving te realiseren. In dit onderzoek wordt gekeken naar een specifieke casus binnen dit onderwerp, namelijk naar de gemeentelijke ballonoplaatverboden in Nederland en de pogingen van verschillende actoren om deze te beïnvloeden. Hierbij heeft één actor in het specifiek, Stichting De Noordzee (SDN), een bijzonder belangrijke rol gespeeld en daarom is hier extra focus op gelegd. De kritische succesfactoren van het proces worden onderzocht zodat deze in de toekomst efficiënter kunnen worden toegepast bij het creëren van transities richting een duurzamere samenleving. Dit onderzoek is onderdeel van een groter project waarin meerdere onderzoeksmethoden worden toegepast op dezelfde data. --Om dit onderzoek uit te voeren is de methode ‘process tracing’ gebruikt, die probeert op systematische wijze de mate van beïnvloeding te meten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het principe van triangulatie, waarbij meerdere data bronnen en verzamelmethodes worden toegepast om de analyse te versterken. Ook is process tracing een interpretatieve methode, waarin de onderzoeker centraal staat. Voor dit onderzoek zijn 13 interviews gedaan 65 documenten verzameld en geanalyseerd. Voor de analyse is het programma Atlas TI gebruikt. --SDN heeft een aantal activiteiten uitgevoerd om gemeenteraden door heel Nederland te beïnvloeden en ballon oplaatverboden te promoten. Hierbij waren vooral de persberichten een succes, die samen met een interactieve kaart die het gevoerde beleid van alle gemeenten visueel maakte in de media. De algemene aandacht, bewustzijn en groepsdruk die dit creëerde, voornamelijk binnen gemeenteraden, bleek een belangrijk aspect te zijn geweest in het proces. Naast de directe effecten op gemeenteraadsleden is de verhoging van het maatschappelijke bewustzijn een belangrijke factor geweest in het proces. Ook directe lobby vanuit SDN richting belangrijke actoren zoals de Oranjebond en de VNG hebben een belangrijke rol gespeeld, door bijvoorbeeld de hoeveelheid grootschalige ballon oplatingen tijdens feestdagen te verminderen. Andere pogingen om direct of via burgers gemeenteraden te beïnvloeden waren minder effectief, omdat door een algemene adressering de informatie vaak niet bij de juiste persoon terecht kwam. --De toename van een paar gemeenten met beleid tegen ballon oplatingen in 2018 naar 80% van de gemeenten in 2022 kan worden gezien als een transitie richting een duurzamere samenleving. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de aanpassing van lokaal beleid zoals in het geval van ballon oplaatverboden zichtbaar is, een voorbeeld is van wat grootschalige praktijkveranderingen teweeg kunnen brengen. Verder laten de resultaten van dit onderzoek zien dat maatschappelijke organisaties zoals SDN hierbij een belangrijke invloed kunnen hebben, maar ook individuele burgers kunnen mogelijk een invloedrijke rol spelen, mits het proces van beïnvloeding op de correcte manier wordt aangepakt. De kennis van dit onderzoek kan toegepast worden door overheden, maatschappelijke organisaties, individuele burgers en andere actoren om meer transities richting een duurzame maatschappij te realiseren.