Interview Noelle Aarts

De Gelderlander, September 29 2015

Je mening verdedigen komt vaak voort uit angst. Dat kan anders. Sta open voor een ander en verbeter je dialoogvaardigheden.
I k moet hier altijd alles doen en jij steekt nooit je handen uit de mouwen: Heb je jezelf dit weleens horen zeggen. Het leidde vast niet tot een constructief gesprek om wat aan de situatie te veranderen. Dat komt door de radicale tegenstelling in de zin door het gebruik van 'altijd' en 'nooit'. “We praten voortdurend in zulke tegenstellingen", stelt Noëlle Aarts, hoogleraar mmmunicatie aan de Wageningen Universiteit. “En die slaan een discussie neer.” Aarts onderzoekt gesprekken. Specifieker dialogen tussen mensen die totaal verschillend over een onderwerp denken. Natuurorganisaties versus boeren over de inrichting van een gebied bijvoorbeeld. Ze hoort het vaak misgaan. De hakken gaan na zo'n gesprek nog verder in het zand en relaties raken verstoord.
Eigenlijk zijn we heel slecht in het voeren van dialogen. Maar een tweespraak voeren wordt wel vaak van ons verlangd, zeker als als er controverses zijn over complexe onderwerpen.

Het mislukken van een dialoog heeft vier belangrijke oorzaken, legt Aarts uit. “Ten eerste kunnen we nooit volledig beschrijven wat we den-ken en daarom selecteren we onze woorden. Dat doen we op zo'n manier dat ons eigen standpunt naar voren komt. Dat heet framing. Ten tweede zijn we zelfreferentieel, we reproduceren steeds ons eigen wereldbeeld. Als ik last heb van de blaffende hond van de buurman en ik ga naar de gemeente om daarover te klagen, heb ik geen succes als ik zeg dat ik last heb van een blaffende hond. Er wordt pas geluisterd als ik heb gemeten dat er een overschrijding van de toegestane decibellen is. Ten derde wordt er niet goed geluisterd. We selecteren uit wat een ander zegt vooral wat we al weten of vinden We noemen dat downdloaden Op de vierde plaats is onze mening afhankelijk van wat er gebeurt in de netwerken waar we deel van uitmaken. Onze waarheid ontstaat in gesprekken met vrienden. Verschillende meningen zijn op zichzelf niet het probleem. Het probleem is dat iedereen zijn eigen mening beschouwt als de enige waarheid en de mening van anderen niet respectert.”
Al die automatismen blokkeren de dialoog. En uiteindelijk komt dat omdat we bang zijn vooronzekerheden en angst hebben om uit de groep te vallen.

Het kan anders. “Ik denk dat het rijp is er wat aan te doen, want we krijgen steeds meer te maken met andersdenkenden”, zegt Aarts. “Daar kunnen we beter mee omgaan, als we onze dialoogvaardigheden verbeteren.” Hoe anders moet het dan? Kijk eerst eens kritisch naar je eigen stijl van communiceren. Onderzoek dan wat je manier van spreken teweegbrengt bij een ander. En pas voor veelvoorkomende valkuilen:

1. Beschuldigen
“We laten ons vaak beschuldigend uit, vooral onderhuids. Toen een moeder een beweging begon tegen het inenten tegen baarmoederhalskanker, werd gezegd, ‘Mensen reageren nu eenmaal emotioneel’. Daarmee wordt tegelijkertijd bedoeld dat je mensen die vanuit emoties reageren niet serieus hoeft te nemen. Die zijn immers niet voor rede vatbaar. Dat is een behoorlijk ernstige beschuldiging, Wat is er mis met emoties?

2. Tegenstellingen
“Mensen gebruiken vaak tegenstellingen: moslims horen hier, of niet, of dieren zijn schadelijk of nuttig. Die slaan een discussie dood, omdat ze het zicht op een mogelijke middenweg onmiddellijk ontnemen.

3. Disclaimers
“Disclaimers zijn manieren om jezelf bij voorbaat vrij te pleiten. Bijvoorbeeld ‘Ik ben geen feminist, maar...’ en dan helemaal losgaan over wat er mis is met mannen.”

Dus haal de hakken uit het zand en bedenk bij elk tweegesprek dat die ander wel eens iets meer gelijk kan hebben dan jezelf.