Aligned with the flow. Morphodynamics in a river trained by longitudinal dams

Samenvatting:

De afgelopen jaren zijn in het kader van ‘building with nature’ (‘bouwen met natuur’) en ‘ruimte voor de rivier’ verschillende maatregelen geïmplementeerd in het Nederlandse riviersysteem om het overstromingsrisico te verkleinen zonder de dijken te hoeven verhogen. Daarnaast wordt ‘integraal riviermanagement’, waarbij meerdere rivierfuncties worden bediend binnen één project, steeds meer gepredikt. In dit verband vormen langsdammen een innovatieve, relatief nieuwe maatregel, die transport van goederen over de rivier veilig moet stellen en het overstromingsrisico moet verkleinen, terwijl daarnaast ruimte voor recreatie wordt gecreëerd en de ecologische diversiteit van de rivier wordt verbeterd. Een langsdam in een rivier scheidt de hoofdgeul van een oevergeul in de binnenbocht, met een drempel ter plaatse van de aftakking van de oevergeul. Tijdens periodes van hoog water staat de gehele langsdam onder water, iets wat ongeveer 100 dagen per jaar gebeurt.

In dit proefschrift worden resultaten van een proef met langsdammen in de rivier de Waal geanalyseerd, gebruikmakend van een fysisch schaalmodel en data van extensieve meetcampagnes in de Waal. Het doel van deze studie is om de dominante fysische processen voor stroming en bodemdynamiek in de nabijheid van de instroom van een oevergeul te begrijpen, en handvatten voor sturing hiervan te ontwikkelen. Concluderend zijn lokale processen sturend voor de stroming in de nabijheid van het splitsingspunt van hoofd- en oevergeul, en wordt de verticale structuur van de stroming in de oevergeul gestuurd door de geometrische details van de drempel. Morfologische instabiliteit van de oevergeul wordt primair bepaald door de geometrie van de drempel. De bodemligging in de hoofdgeul wordt significant beïnvloed door de aanleg van langsdammen op de schaal van het gehele langsdamtraject. Kortom, langsdammen vormen een waardevolle aanvulling op de bestaande maatregelen in het rivierbeheer, met veel ruimte voor sturing van de water- en sedimentverdeling over de hoofd- en oevergeul.