Fosfaat

Sinds de jaren 60 is wereldwijd het gebruik aan fosfaatkunstmest verviervoudigd, waardoor in veel situaties de productie van de gewassen sterk toenam. Dit was ook nodig om door de bevolkingsgroei aan de toenemende vraag aan voedsel te kunnen voldoen. Doordat ook de vraag naar zuivel en dierlijke producten toenam werd naar verloop van tijd ook steeds meer fosfaat in de vorm van veevoer aangevoerd, met name in de gebieden met veel intensieve veehouderij. In Nederland en veel andere West Europese regio’s met veel dieren is de import van P groter dan de export aan P, waardoor er steeds meer fosfaat zich in de landbouw ophoopt, hetgeen nadelige gevolgen kan hebben. Het gebruik van fosfaat is sterk verdeeld over de wereld: in Europa, Noord Amerika en China wordt er intensief gebruik gemaakt van fosfaat. In andere delen van de wereld wordt er echter weinig tot geen kunstmest gebruikt. Op deze plekken zal het land minder opbrengen en kan de bodem uitgeput raken doordat gewassen nutriënten onttrekken aan de bodem zonder dat deze worden aangevuld.

Fosfaat wordt gewonnen uit erts die in mijnen is opgeslagen. Meer dan 70% van de fosfaatvoorraden bevindt zich in Marokko. Er is naar schatting nog ongeveer 67000 miljoen ton P makkelijk winbare fosfor voorradig. De winning bedraagt jaarlijks 220 miljoen ton P. Kortom, er is ruwweg een fosfaatvoorraad in de mijnen voor nog ongeveer 300 jaar. Dit is een relatief korte periode. Het is dus van groot belang om fosfaat terug te winnen en te gaan recyclen.

Als er teveel fosfaat in de landbouwgronden ophoopt, dan kan het fosfaat uitspoelen naar het oppervlaktewater. Daardoor wordt het water voedselrijker (eutroof) en dat heeft effect op de flora en fauna van het water. Eutrofiëring kan de groei van algen en kroos stimuleren, waardoor minder licht de bodem bereikt. Hierdoor sterven waterplanten af, die vervolgens gaan rotten op de bodem. Het rottingsproces onttrekt zuurstof uit het water, waardoor er vissterfte op kan treden. Ook zijn sommige algen giftig, zoals blauwalg.

Omdat de fosfaatvoorraden eindig zijn en fosfaatverliezen naar het milieu de kwaliteit van het oppervlaktewater doen verslechteren dient de fosfaatkringloop beter gesloten te worden. Dit kan door de aanvoer van fosfor te verminderen, bijvoorbeeld door in de akker- en tuinbouw minder fosfaatkunstmest te gebruiken op gronden met een hoge fosfaattoestand en in de dierhouderij veevoer te gebruiken met een lager fosforgehalte. De verliezen naar het milieu kunnen geminimaliseerd worden door de juiste mest op het juiste moment en de juiste plaats aan te brengen. Verder dienen de fosfaten uit de dierlijke mest teruggewonnen en hergebruikt te worden omdat in Nederland het fosfaatoverschot zich vooral in de dierlijke mest ophoopt. Door de resource use efficiency van fosfaat te verhogen ontstaat een meer duurzame landbouw.

Om uitspoeling van nitraten uit de landbouw te vermijden heeft de Europese Unie de Nitraatrichtlijn opgesteld. Hierin staat ook aangegeven dat de eutrofiëring van het oppervlaktewater met fosfaten voorkomen dient te worden. Om aan de Nitraatrichtlijn te voldoen, is inmiddels het Nederlandse vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn van kracht. Verder zijn sinds de afschaffing van het melkquotum in 2015, aanvullende maatregelen van kracht. Deze moeten de grondgebondenheid bij groei van een melkveebedrijf borgen en voorkomen dat Nederland het fosfaatplafond blijft overschrijden: fosfaatrechten en grondgebondenheid. Het stelsel van fosfaatrechten zou ingaan per 1 januari 2017 maar is 1 jaar vertraagd in verband met vermeende staatssteun.

• Impact of cadmium levels in fertilisers on cadmium accumulation in soil and uptake by food crops (2018)
• Prediction of changes in soil cadmium contents at EU and Member State (MS) level (2018)
• Modelling the impact of the cadmium content in mineral P fertilisers on changes in soil cadmium (2018)
• Trade-offs in soil fertility management on arable farms (2017)
• A multi-level analysis of China's phosphorus flows to identify options for improved management in agriculture (2016)
• Negative global phosphorus budgets challenge sustainable intensification of grasslands (2016)
• Key role of China and its agriculture in global sustainable phosphorus management (2014)
• Crop yield response to soil fertility and N, P, K inputs in different environments: testing and improving the QUEFTS model (2014)
• Stikstof- en fosforexcretie van varkens, pluimvee en rundvee in biologische en gangbare houderijsystemen (2013)
• Beleidsstudie: Gevolgen van de invoering van verplichte mestverwerking en het afschaffen van productierechten in de veehouderij (2013)
• Residual soil phosphorus as the missing piece in the global phosphorus crisis (2012)
• Effect van fosforverlaging in melkveerantsoenen en varkensvoeders op fosfaatexcretie via de mest (2010)