Wat is een veenterp?

Veenterpen zijn gemiddeld 30 tot 40 centimeter hoog, maar zijn oorspronkelijk waarschijnlijk hoger geweest. Ook nu zijn enkele uitschieters nog wel een meter hoog. Ze zorgden ervoor dat de mensen net even iets hoger zaten en droge voeten hielden. Veenterpen liggen alleen of in groepjes van 2 of 3 bij elkaar. Ze variëren in doorsnede van nauwelijks tien, tot meer dan 50 meter.

Vooral de lagere veenterpen zijn vaak niet eenvoudig te herkennen in het landschap. Een geoefend oog ziet ze wel. Bijvoorbeeld door het verschil in begroeiing. De bovenkant van een veenterp bestaat uit klei. Daar wil het gewas pitrus niet goed op groeien. Pitrus groeit wel graag op de veenachtige grond er omheen. Op de veenterp staat dus geen pitrus, maar eromheen wel.

De huidige kennis over veenterpen levert een beeld op van bewoningsplaatsen, die in één keer aangelegd zijn en waar de mensen middenbovenop zijn gaan wonen. Ze hebben er maximaal enkele tientallen jaren op gewoond en per terp heeft er maximaal één huis of boerderij op gestaan. Bij eerdere opgravingen zijn ingegraven wanden van huizen en kogelpotaardewerk gevonden. Uit deze vondsten is de periode van bewoning af te leiden, namelijk 1200 – 1400 na Chr.

Over de reden waarom mensen veenterpen aanlegden en erop gingen wonen is nog discussie. In de periode van bewoning was de bevolkingsdruk niet zo hoog, dat je de ruigtes moest opzoeken om nog plaats voor een woning te kunnen vinden. De veenterpen liggen in een vreselijk nat gebied, dat 's winters nog veel natter is dan ‘s zomers. Hierdoor is het gebied ongeschikt voor de verbouw van de meeste gewassen. Waarschijnlijk waren ze ook alleen in de drogere seizoenen bewoond.

Veenterpen komen voor in Friesland en in drie clusters van in totaal circa 200 veenterpen in het gebied de Peizer- en Eeldermaden en de nabijgelegen gebieden Matsloot en Neerwolde. De veenterpen in de Peizermaden zijn een wettelijk beschermd archeologisch monument.

Vertrapping door het vee, uitdroging, erosie en het feit dat het gebied is aangewezen als waterberging vormen een bedreiging voor de veenterpen in de Peizermaden.