Nieuws

Een boycot op vis gaat de oceanen niet redden

article_published_on_label
19 april 2021

De Netflix-documentaire Seaspiracy staat in de top 10 van meest bekeken films op het streamingplatform. De boodschap is duidelijk: om de zeeën te redden, moeten we stoppen met het eten van vis. In werkelijkheid is het antwoord niet zo eenvoudig. Professor Simon Bush, Leerstoelhouder van de groep Milieubeleid van Wageningen Universiteit, en collega's reageren kritisch op dit opiniestuk gepubliceerd op de NRC Klimatblog op 16 April 2021

Een boycot op vis gaat de oceanen niet redden

Seaspiracy heeft over de hele wereld een fel debat uitgelokt. Politici, topsporters en tal van beroemdheden zeggen ontzet te zijn over wat de film toont. Ze beloven bovendien voortaan geen vis, schaal- en schelpdieren meer op het menu te zetten. Ook heeft de film kritiek gekregen. Er zou gedateerde wetenschap zijn gebruikt, misleidende verklaringen zijn afgegeven en onethische interviews zijn afgenomen.

Laten we beginnen met wat wel klopt aan de film. Overbevissing en visserijpraktijken zoals het ontvinnen van haaien worden terecht onder de aandacht gebracht. In de visserijsector is sprake van ernstige mensenrechtenschendingen. Bij sommige visbestanden concurrerenindustriële vissersvloten met kleinschalige vissers. Een deel van de viskweek heeft een nadelige invloed op het milieu. Niet-duurzame visserij wordt gesubsidieerd met overheidsgeld. En een grote hoeveelheid plastic, waaronder vistuig, komt in de oceanen terecht.

Voedselzekerheid

Het probleem van Seaspiracy is dat de kijker over bijna al deze problemen wordt misleid als het aankomt op hun huidige status en omvang. De ‘oplossing’, een boycot van vis, gaat dan ook voorbij aan de onmisbare rol van de visserij in het ondersteunen van de wereldwijde voedsel- en bestaanszekerheid.

De visbestanden zullen niet gedecimeerd zijn in 2048. De auteurs die deze bewering publiceerden in 2006 kregen veel kritiek en hebben daarna een analyse gemaakt, waaruit hun cijfer inderdaad niet realistisch bleek. Uit hun latere werk blijkt juist een wereldwijde toename van goed beheerde visbestanden en regels om overbevissing te voorkomen.

Het klopt niet dat een derde van de vis die binnenkomt in de Verenigde Staten, en in het verlengde daarvan in andere belangrijke importerende landen zoals Nederland, illegaal is. Bezorgdheid over zo’n grote hoeveelheid illegale vis komt uit een onderzoek waar ook kritisch naar is gekeken. Het bleek om een grove overschatting te gaan.

Schendingen van mensenrechten in de visserijsector zijn reëel, maar niet schering en inslag. Mensenrechtenorganisaties erkennen dat Thailand aanzienlijke, zo niet volledige, vooruitgang heeft geboekt met het uitbannen van misstanden in de sector, onder meer door een ingrijpende hervorming van de regelgeving. De Europese Unie en de Verenigde Staten hebben hun handelspositie ook gebruikt om verregaande transparantiemaatregelen in te voeren om deze misstanden aan te pakken, in het buitenland en in hun eigen visserij. De sector helemaal stopzetten in plaats van betere arbeidsomstandigheden garanderen, zou een gigantische impact hebben op de leefomstandigheden van miljoenen mensen.

peter-boccia-yarQeNWBOdM-unsplash.jpg

Visrechten

Over duurzaamheid valt altijd te discussiëren, maar visserijwetenschappers hebben duidelijke werkdefinities ontwikkeld. Dat is nu eenmaal hun werk. Daadwerkelijk zorgwekkend is het beleid waarbij visrechten worden toegewezen en vangstquota worden vastgesteld die hoger liggen dan aanbevolen vanuit de wetenschap. Dat proces wordt nauwlettend in de gaten gehouden door ngo’s, waaronder enkele van de organisaties die in de film worden opgevoerd, zoals Oceana.

Vis zit niet vol met vervuilende stoffen. Sommige grote soorten aan de top van de voedselketen zijn in verband gebracht met kwik, en bij sommige soorten kweekvis bestaan zorgen over antibioticagebruik. Maar absolute beweringen dat vis niet gezond is, zijn misleidend. Vis wordt beschouwd als gezonde voedingskeuze, ook in Nederland. Het is een van de meest gereguleerde en meest transparant gecontroleerde sectoren in de levensmiddelenindustrie.

MSC-keurmerk

De Marine Stewardship Council ontvangt geen directe betalingen van de visserijen die worden gecertificeerd volgens hun MSC-norm. De consument kan erop vertrouwen dat de gecertificeerde vis aan een grondig onderzoek is onderworpen om na te gaan waar, hoe en volgens welke regels die is gevangen. Gecertificeerde vissers, onder anderen de IJslandse vissers uit de film, worden ter verantwoording geroepen als ze slecht presteren. Dan worden ze geschorst of uitgesloten uit het programma. Het MSC-keurmerk blijft, net als andere betrouwbare programma’s voor visserij en viskweek, een van de weinige manieren waarop de consument weloverwogen keuzes kan maken.

Viskweek, oftewel aquacultuur, levert nu al de helft van de vis en schaal- en schelpdieren die wij eten en kan in de toekomst nog veel meer bijdragen. De sector blijft werken aan de aanpak van problemen als zeeluis en antibioticagebruik bij kweekzalm en mangroveontbossing voor garnalenkweek. Maar in de film wordt bij de viskweek puur gekeken naar grootschalig gekweekte garnalen en zalmen, die ongeveer 5 procent van de wereldproductie vertegenwoordigen. Daarmee wordt voorbijgegaan aan de 425 soorten die overal ter wereld worden gekweekt en aan het feit dat sommige soorten, zoals in Nederland gekweekte mosselen, een netto positieve invloed op het milieu kunnen hebben.

Los van de economische kosten en milieubelasting van op land geproduceerd voedsel (waaronder groenten), is vis boycotten alleen mogelijk in een land waar echt iets te kiezen valt op voedingsgebied, zoals in de Verenigde Staten of Nederland. Maar zout- en zoetwatervis vormt een fundamentele bron van eiwit en voeding voor 3,3 miljard mensen over de hele wereld. Voor veel van de armsten is het hun enige bron van onmisbare voedingsstoffen. Veganisme, zoals voorgesteld in Seaspiracy, is een optie voor sommige mensen, maar lang niet voor iedereen. Wie het tegendeel bepleit, gaat vanuit een bevoorrechte positie voorbij aan de echte problemen die komen kijken bij het verzekeren van een duurzaam voedselsysteem waarop we allemaal kunnen vertrouwen.