Robots in agrifood: veel meer dan vervanger van arbeid

De toegenomen consumptie van vers voedsel vraagt om meer arbeid. Zacht fruit als blauwe bessen, bramen, farmbozen en aardbeien, maar ook verse vollegrondsgroenten, champignons, vlees en vis worden nog met de hand geoogst en verwerkt. Ook door de toenemende diversiteit in het aanbod, denk bijvoorbeeld aan de verschillende soorten kippen, neemt de arbeid eerder toe dan af. “De meeste arbeid zien we bij de oogst en het verpakken van producten, maar robots worden op steeds meer plekken in het productieproces ingezet. Met name in de logistiek en bij de verwerking van het verpakte product zijn de belangrijkste stappen al gezet”, vertelt Erik Pekkeriet, Programmamanager Agro Food Robotics bij Wageningen University & Research, “Langzaam maar zeker wordt ook aan complexe handelingen zoals gewasverzorging, oogst en verwerking door robots gewerkt”.

Het gaat hierbij vooral om arbeid in het primaire proces: in de tuinbouw en vleesverwerking wordt ieder product vaak nog met de hand geoogst en verpakt. Dit type werk is vrijwel volledig een taak van migrantenwerkers. Maar de beschikbare populatie wordt ouder, komt van steeds verder weg (steeds minder Polen en meer arbeiders uit Roemenië, Bulgarije en Oekraïne) en door verstedelijking en concurrentie met bijvoorbeeld IT-gedreven banen, zijn arbeiders steeds minder voorhanden. Het is belangrijk dat er snel robots komen die het nijpende arbeidstekort in het primaire proces op kunnen vangen. Naast de beschikbaarheid van arbeiders zijn ook de omstandigheden waarin zij moeten werken steeds zwaarder. Kassen worden warmer en luchtvochtiger, terwijl er na de oogst juist steeds kouder verwerkt wordt. Producten zijn in de zogenaamde “koude keten” (4-7°C) langer houdbaar, waardoor er minder verspilling is. Door toenemende mechanisatie wordt het werk monotoner en repetitiever, met meer lawaai en strenge hygiënemaatregelen. Wat goed is voor de efficiëntie en duurzaamheid, is een stuk minder prettig voor de mensen die het werk moeten doen.

Robots bieden nieuwe mogelijkheden. Zij kunnen bij iedere plant of dier komen en de optimale behandeling toepassen. Robots kunnen kostentechnisch ook frequenter worden ingezet en verzamelen veel data “on the go”. Zo kunnen robots bijdragen aan het verminderen van bodemverdichting en het verminderen van het gebruik van chemie, meststoffen, water, land, administratie en energie. Bovendien kan door slim gebruik van reproduceerbare data een optimale oogst en verwerking worden aangestuurd. Hierdoor neemt de kwaliteit en voedingswaarde van versproducten toe. Robots kunnen de biodiversiteit beter en objectiever monitoren, en nieuwe methoden zoals UVC-belichting of Plasmabehandeling die elke paar dagen moeten worden toegediend kunnen alleen met robots plaatsvinden.

“Het werk van de mens gaat dus zeker veranderen. Medewerkers zullen voornamelijk in het secundaire proces in de agrifood-sector nodig zijn. In het secundaire proces, waar men niet direct ieder product meer hoeft aan te raken, zal de aanwezigheid van mensen alleen maar gaan toenemen, door techniek, beter planbaar werk dat vanuit huis kan worden gedaan of onder betere klimatologische omstandigheden. En dat is niet per se een slechte ontwikkeling”, besluit Pekkeriet.

Artikel verschenen in Analyse. November 2021