Nieuws
Effecten van micro- en nanoplastics op biodiversiteit pas na dik jaar te zien
Zijn nanoplastic en microplastic schadelijk voor de natuur? Dat is niet bekend. Maar Wageningse onderzoekers tonen nu aan dat de piepkleine deeltjes effecten kunnen hebben op de biodiversiteit. Na vijftien maanden blootstelling aan zowel realistische als hoge concentraties micro- en nanoplastics blijkt het totale aantal van de kleine organismen in de bodem van sloten en plassen, bij de hoge concentraties te dalen, terwijl de mengverhouding van de soorten verandert. Hun bevindingen staan in het tijdschrift Science Advances van 31 januari.
Microplasticdeeltjes variëren in grootte van 0.001-5 mm. Nanoplastics zijn nog kleiner. In het laboratorium is aangetoond dat zulke kleine plastic deeltjes effecten kunnen hebben op organismen die leven op en in de bodem van sloten, plassen en meren. Daar leven talloze soorten wormen, watervlooien en slakjes in micro-ecosystemen. De organismen woelen het sediment om, filteren stoffen eruit, brengen nieuwe producten in het water, eten, en worden gegeten. Zo vervullen ze een cruciale rol voor hogere dieren, zoals amfibieën en vissen.
Onrealistisch hoge concentraties
Tot nu toe werden testen om het effect van micro- en nanoplastics te registreren gedaan met korte blootstellingstijden, onrealistisch hoge concentraties (bijv. 1000 keer de gangbare concentratie). Wel werden allerlei organismen ingezet, maar steeds één type organisme per keer. Het is dan niet zo moeilijk om die organismen onder het plastic te laten bezwijken en berichten daarover domineerden de media de afgelopen jaren. “Maar in de natuur is alles anders dan in het lab”, zegt hoogleraar prof. Bart Koelmans. “De hamvraag is dus wat er echt gebeurt in de natuur. Dat hebben we nu onderzocht onder ecologisch realistische omstandigheden.”
Effect gemeten na 15 maanden
Promovenda Paula Redondo–Hasselerharm onderzocht de gevoeligheid van complexe levensgemeenschappen in een buitengewoon grondig en langdurig veldexperiment. Redondo: “In het lab zitten organismen in een aquarium en kunnen niet ontsnappen aan het plastic. Maar in de natuur is dat vaak wel zo, en omstandigheden, zoals de watertemperatuur, of stroming veranderen voortdurend. Daarom begroeven wij plastic deeltjes in natuurlijk sediment, maar alleen op bepaalde plekjes. Zo konden we zien of de biodiversiteit op die plekken anders is dan daaromheen. En we keken niet slechts vier weken, maar veel langer. Na drie maanden zagen we nog steeds geen effect, maar na vijftien maanden bleken sommige soorten het minder goed te doen dan andere. We zagen zowel bij micro- als macroplastics een achteruitgang van ca 50% van het totale aantal organismen ten opzichte van het controlesysteem.”
Speculatie over effecten van plastics
Er is een luide roep om ecologisch relevant onderzoek naar nanoplastics en microplastics in de recente wetenschappelijke literatuur. Dit werd ook benadrukt in het SAPEA-rapport dat een jaar geleden de Europese Commissie adviseerde over beleid met betrekking tot plastic in ons milieu. Zorgvuldig communiceren over de onzekerheid en relevantie van de resultaten, en het zorgdragen voor relevante blootstellingsscenario’s, behoren tot de aanbevelingen.
“Er is inderdaad veel onduidelijkheid en dus speculatie over de schade van microplastics op de natuur en vooral ook op de menselijke gezondheid”, zegt Bart Koelmans, leider van het onderzoek. “Met dit experiment slaan we een nieuwe weg in en laten we voor het eerst zien dat het mogelijk is om ook voor microplastics realistische dosis-effect relaties vast te stellen voor effecten op levensgemeenschappen in de natuur. De natuur is mild in die zin, dat allerlei andere factoren en variaties de effecten van plastic verdoezelen. We hebben nu dosis-effect concentratiewaardes in handen waarvan we weten dat die nu of in de toekomst relevant zijn”.