Nieuws

Hittegolven heter door droogte, maar minder dodelijk

article_published_on_label
10 januari 2022

Tijdens een hittegolf valt er geen regen en droogt de bodem uit. Hierdoor stijgt de temperatuur nog verder. Maar opvallend genoeg heeft deze droogte ook een voordeel: hierdoor daalt de luchtvochtigheid en is een hittegolf minder dodelijk.

Hittegolven en droogte zorgen wereldwijd voor acute oversterfte en schade. De hittegolf in de zomer van 2003, leidde tot een oversterfte van meer dan 70.000 overledenen in Europa. Tot nu toe ging men ervan uit dat uitgedroogde bodems de hitte nog dodelijker maken voor mensen, omdat de droge bodem het kwik tijdens hittegolven verder omhoog duwt. Een droger landschap zorgt voor minder verdamping, waardoor er aan de grond meer energie overblijft en de buitenlucht verder opwarmt.

Maar het effect van droogte op de temperatuurstijging is misleidend. Minder verdamping door droogte, betekent ook minder luchtvochtigheid. Een hoge luchtvochtigheid vergroot de kans op oververhitting, omdat het transpiratie van het lichaam bemoeilijkt. Omdat de luchtvochtigheid daalt door de droge omstandigheden, ontstaat er een gunstig effect: hittegolven worden juist minder dodelijk.

Andere maatregelen nodig

De onderzoeksresultaten maken duidelijk welke maatregelen het meest effectief zijn tegen droogte en hitte. Dit is belangrijk, omdat zulke periodes steeds vaker, langer en intenser voorkomen door een opwarmend klimaat. Veel maatregelen die al worden ingezet, zoals (her)bebossing en irrigatie van akkerlanden, zijn ook nodig voor natuurbehoud, biodiversiteit, landbouw en voedselproductie. Maar de nieuwe studie toont aan dat deze maatregelen niet effectief zijn tegen dodelijke hitte en dus zelfs averechts kunnen werken.

Een weerballon tijdens de LIAISE campagne in Catalonië. Foto: Wouter Mol.
Een weerballon tijdens de LIAISE campagne in Catalonië. Foto: Wouter Mol.

De studie benadrukt hoe moeilijk het is om de toenemende dodelijke hitte en droogte tegen te gaan. Volgens de auteurs is het in eerste instantie belangrijk om de oorzaak, het opwarmende klimaat, weg te nemen. Daarnaast is het nodig om binnen de landbouw-, voedsel- en watersector te zoeken naar alternatieve maatregelen om droogte en hitte tegen te gaan. Dit kan bijvoorbeeld door meer in te zetten op plantensoorten die beter bestand zijn tegen een droger en heter klimaat. Binnen de landbouw kan men daarnaast kiezen voor bepaalde gewassen (bv. tarwe of maïs) en technieken (bv. het achterwege laten van grondbewerking of genetische modificatie van gewassen), die zorgen voor een lager waterverbruik en een hogere weerkaatsing van zonne-energie. Meer onderzoek is nodig om te weten hoe effectief en wenselijk zulke maatregelen zijn.

Miljoenen weerballonnen over 35 jaar

Voor dit onderzoek, analyseerde een team van wetenschappers (UGent, Wageningen University & Research, VITO, Loyola Marymount University, Euro-Mediterraan Centrum voor Klimaatverandering) hittegolven via meetgegevens van miljoenen weerballonnen. Die ballonnen zijn 35 jaar lang (1981 tot 2015) wereldwijd opgelaten vanaf luchthavens en weerinstituten.

In het onderzoek is gebruik gemaakt van een conceptueel model dat WUR heeft ontwikkeld en gebruikt in onderzoek en onderwijs, om de grote hoeveelheid aan gegevens te organiseren en de perioden van droogte en hitte te herkennen (15 miljoen atmosferische ballongeluiden). De meetgegevens werden gecombineerd met satellietbeelden en op hun beurt gebruikt voor weersimulaties. Daarmee kon het effect van bodemuitdroging tijdens dodelijke hitte worden nagegaan.

De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift ‘Science Advances’.