PRRS of abortus blauw

PRRS (porcine reproductive and respiratory syndrome) is een virusziekte die veroorzaakt wordt door het PRRS-virus (PRRSV).

Porcine reproductive and respiratory syndrome wordt gekenmerkt door verwerpen, vroeggeboorte en een hoge biggenuitval bij zeugen, en longontstekingen en sterfte bij gespeende biggen en vleesvarkens. Een typisch, maar niet zo vaak voorkomend verschijnsel, is het voorkomen van blauwe oren. Daarom staat de ziekte ook wel bekend als Abortus Blauw.

Ontstaan en verspreiding van PRRS

De ziekte ontstond plotseling aan het eind van de jaren '80 van de 20e eeuw, vrijwel gelijktijdig in de Verenigde Staten en Europa en heeft zich sindsdien wereldwijd verspreid. Dit ging gepaard met enorme economische schade voor de varkenshouderij. In 2006 en 2007 werd Zuidoost-Azië besmet door een variant van het PRRSV (PRRS-virus), wat leidde tot zeer ernstige ziekteproblemen bij varkens met zeer hoge uitvalpercentages. Deze variant bevatte een nieuwe genetische mutatie die pas kort daarvoor was ontstaan.

Onderzoekers van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) spelen vanaf het ontstaan van deze ziekte een belangrijke rol bij het ontdekken van het virus, het karakteriseren van de ziekte en de ontwikkeling van vaccins.

Vaccinontwikkeling

Kort na de ontdekking van het virus zijn er al PRRS-vaccins op de markt gekomen. Geen van de huidige vaccins kan echter voorkomen dat dieren geïnfecteerd raken, dat ongeboren biggen in de baarmoeder geïnfecteerd raken of dat de virusuitscheiding door besmette dieren volledig stopt.

De redenen daarvoor zijn meervoudig en complex. Eén oorzaak is dat de genetische samenstelling van het virus erg variabel is, waardoor het circulerende veldvirus zich kan onttrekken aan de door het vaccin opgewekte immuniteit. Zo bestaan er meerdere typen PRRSV, zoals het Europese en het Amerikaanse virustype, met daarbinnen weer meerdere varianten. Steeds vaker worden nieuwe variantstammen beschreven, waardoor de kans toeneemt dat deze met de huidige vaccins niet meer bestreden kunnen worden.

Een andere belangrijke reden voor de onvoldoende effectiviteit van de PRRS-vaccins - en daar richt het onderzoek van WBVR zich met name op - is het vermogen van het virus om zich aan het immuunapparaat te onttrekken. Zo remt het virus het vermogen van het immuunapparaat om het te herkennen, te verwerken en een goede respons op te bouwen. Onze onderzoekers richten zich op het leren kennen van deze strategieën van het virus om zo een effectievere nieuwe generatie vaccins te kunnen ontwikkelen.

Besmetting op varkensbedrijven

Varkens kunnen al door kleine hoeveelheden virus besmet raken en kunnen vervolgens gedurende lange perioden geïnfecteerd blijven en virus uitscheiden. Het virus kan zo op bedrijven gedurende meerdere jaren blijven circuleren, vooral ook door de aanwezigheid van dragerzeugen. Het virus kan zich dus langdurig in geïnfecteerde dieren verstoppen. PRRS wordt voornamelijk verspreid via direct contact met besmette varkens, via de mens, besmette veewagens, bedrijfsmaterialen, injectienaalden, de lucht, sperma of insecten.

Klinische verschijnselen PRRS

PRRS veroorzaakt zeer uiteenlopende verschijnselen. Varkenshouders ondervinden schade door minder gespeende biggen, een verlengd interval tussen worpen, een hoger vervangingspercentage van de zeugen, een verslechterde groei en voederconversie, en extra medicijnkosten. Daarnaast verhoogt PRRS ook de gevoeligheid voor andere infecties, vooral infecties veroorzaakt door luchtwegpathogenen, Streptococcus suis, en porcine circovirus-2. Op veel bedrijven blijft het virus langdurig aanwezig en veroorzaakt dan van tijd tot tijd ziekteproblemen.

Bestrijding van PRRS

PRRS behoort niet tot de aangifteplichtige veewetziekten zoals mond-en-klauwzeer of varkenspest. Over de bestrijding van PRRS lopen de meningen uiteen. In het buitenland zijn er wel zeer intensieve bestrijdingsstrategieën gevolgd om de virusverspreiding op bedrijven tot stilstand te brengen en er vervolgens voor te zorgen dat er geen nieuwe insleep van virus op bedrijven mee kan plaatsvinden. In Nederland berust bestrijding voornamelijk op vaccinatie. Vaccinatie kan de klinische verschijnselen van de ziekte wel enigszins beperken, maar het is niet volledig effectief. Om het effect van vaccins te versterken is het dan ook belangrijk om een consequent en strak bedrijfsmanagement door te voeren. Het is onbekend op hoeveel bedrijven intensieve en langdurige vaccinatie daadwerkelijk geleid heeft tot het elimineren van de ziekte.

Diagnostiek PRRS

De klinische verschijnselen zijn vaak niet typisch voor PRRS. In aanvulling op de klinische verschijnselen is laboratoriumdiagnostiek nodig waarbij of het virus aangetoond kan worden door een PCR-test of antilichamen tegen het virus door een ELISA-test. Deze testen zijn beschikbaar bij Wageningen Bioveterinary Research.

Publicaties