Testimonial

Food systems toolbox: lokale beleidsmakers meekrijgen is dé uitdaging

Een stapsgewijze benadering om inzichten in voedselsystemen te vertalen naar beleidsoplossingen. Dat biedt de Food System Decision Support Tool, ontwikkeld door Wageningen University & Research en KIT Royal Tropical Institute. Wat is de waarde van het hulpmiddel in de praktijk? We vroegen het Melle Leenstra (landbouwraad voor Egypte en Jordanië) en Geert Westenbrink (zelfstandig landbouwadviseur en onder meer oud-landbouwraad voor Ethiopië en Myanmar).

De toolbox is een mooie, compacte weergave van instrumenten die je kunt inzetten om de systeembenadering handen en voeten te geven
Geert Westenbrink, zelfstandig landbouwadviseur

In 2016, toen Geert Westenbrink landbouwraad in Myanmar was, zag hij de voedselsysteembenadering als nieuw conceptueel kader dat afweek van de traditionele ketenbenadering. “We hebben als Nederland de ambitie om voorop te lopen met innovatief landbouwbeleid en ik vond dat we moesten investeren in deze opkomende ontwikkeling. Ik ben toen met collega’s van het ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZA) in gesprek gegaan, onder wie Melle Leenstra, die zich toen bezighield met de Kennisagenda Voedselzekerheid. Vervolgens zijn we samen met KIT en Wageningen University & Research een project gestart om het theoretisch raamwerk te vertalen naar praktische hulpmiddelen. Dit gaf de eerste aanzet voor de toolbox die er nu ligt.”

Westenbrink heeft waardering voor de toolbox: “Het is een mooie, compacte weergave van instrumenten die je kunt inzetten om de systeembenadering handen en voeten te geven in onderzoeksprogramma’s. Tegelijkertijd is de benadering nog relatief nieuw. De uitdaging is: hoe breng je de methodiek over op mensen die er niet dagelijks mee bezig zijn? Het zou goed zijn als er snel verduidelijkende case studies aan worden toegevoegd.”

Kritisch blijven

De oud-landbouwraad is een groot voorstander van de systeembenadering, maar plaatst wel een kanttekening: “De gemiddelde bilaterale projecten rond voedselzekerheid en landbouw hebben een budget van 5 à 20 miljoen euro voor 4 tot 5 jaar. Daarmee kun je een bijdrage leveren aan het in gang zetten van een systeemverandering. Maar de projecten zijn te beperkt en te kort om dit goed te ondersteunen. Het systeemperspectief helpt ons om vanuit een gezamenlijk doel voor langetermijntransitie een relevant en goed doordacht programma te ontwikkelen dat past bij waar wij als Nederland het verschil kunnen maken en dat contributes by example. Maar we moeten ook realistisch en kritisch blijven en voorkomen dat dit het zoveelste – tijdelijke – containerconcept wordt in ontwikkelingssamenwerking.”

Succesvol voor Nigeria

“De toolbox is te zien als een breed huis waar alles zijn plekje in heeft, van landbouwproductie en -innovatie tot voeding en milieu”, vindt Melle Leenstra. “Het biedt gemeenschappelijke oriëntatiepunten voor verschillende belangen. De uitdaging zit hem in de operationalisering: waar gaan we het onderzoeksgeld concreet aan uitgeven? Bij iedere keuze die je maakt, raak je mensen kwijt.”

Het is een handig hulpmiddel om bij lokale beleidsmakers het belang van integrale benadering, afstemming en samenwerking te benadrukken.
Melle Leenstra, landbouwraad voor Egypte en Jordanië

Leenstra probeert het gebruik van de toolbox te stimuleren in de regio waarin hij actief is. “Het is een handig hulpmiddel om bij lokale beleidsmakers het belang van integrale benadering, afstemming en samenwerking te benadrukken. Wij Nederlanders doen dat overigens vaak al intuïtief. Op sommige plekken resoneert het wel degelijk. Voor Nigeria is de aanpak succesvol geweest om de verschillende Nigeriaanse en Nederlandse stakeholders om de tafel te krijgen en structuur te geven aan de discussie over een gezamenlijke inzet in Nigeria. Maar in veel landen zijn er hardnekkige politiek-economische redenen om vanuit silo’s te blijven werken.”

“Zo gaat het in Egypte vooral over water, waarbij ministeries top-down beslissingen nemen en de private agribusiness-sector zijn eigen ding doet. In potentie is de toolbox een zeer bruikbaar instrument om een goed gesprek over dit beleid te beginnen. Maar in de praktijk is het nog een enorme uitdaging om lokale beleidsmakers zover te krijgen dat zij de voedselsysteembenadering omarmen. Er moet voldoende capaciteit zijn om het systeemdenken uit te leggen en hen daarin mee te krijgen.”