Debat Rode Hoed: Boeren als kweekvleesproducenten

Al in de jaren zeventig bestonden er zorgen over een te grote vleesconsumptie. Diet for a small planet van Frances Moore Lappé (1971) bevatte bijvoorbeeld een warm pleidooi voor peulvruchten, inclusief recepten. Mij sprak het aan, ook omdat ik van een akkerbouwbedrijf kom waar traditioneel erwten werden verbouwd en ik dacht dat peulvruchten steeds meer de plek van vlees in zouden nemen. Maar nee, sindsdien is de mondiale vleesconsumptie almaar verder gestegen en de peulvruchtenconsumptie almaar verder gedaald. Plantaardige burgers etc. sloegen ook te weinig aan, omdat ze niet genoeg op vlees leken.

Kikkersteak

Het idee van kweekvlees kwam ik tegen in 2007, door het werk van biokunstenaar Oron Catts, die cellen van een kikker wist op te kweken tot piepkleine ‘kikkersteaks’. Hij serveerde ze tijdens een performance-diner in een museum in Frankrijk, terwijl de kikker zelf rustig toekeek. Wat een goed idee, dacht ik, misschien dat dit eindelijk gaat helpen. Het idee van kweekvlees bleek eigenlijk al oud, maar omdat de problemen rond vlees steeds duidelijker werden, was de tijd rijp voor serieuze belangstelling. Ik ging deelnemen aan interdisciplinair onderzoek en heb me sindsdien verdiept in de rol van kweekvlees in de eiwittransitie.

Ambivalenties rond vlees

In ons onderzoek met focusgroepen naar reacties op kweekvlees bleek het idee van kweekvlees eigenlijk altijd ambivalenties rond vlees te triggeren. “Is kweekvlees niet erg onnatuurlijk? Ja maar hoe natuurlijk is vlees vandaag de dag eigenlijk nog?”… en dan volgden steevast gesprekken over de schaduwzijden van vlees. Toch zijn er ook nog steeds veel redenen om wél vlees te eten. Maar hoewel de totale vleesconsumptie in Nederland nog nauwelijks is veranderd, is er onder het oppervlak wel degelijk veel aan het veranderen, zo zagen wij iedere keer.

Handje helpen

Mensen staan steeds meer open voor verandering, en tegelijk hebben ze vaak het gevoel dat ze daarbij een handje moeten worden geholpen door collectieve verandering. Bevindingen van een recente survey van Kieskompas en VU in opdracht van Proveg sluiten hierbij aan. Ongeveer driekwart van de Nederlanders vindt dat we minder vlees moeten eten en ziet daarbij een sturende rol voor de overheid. Een kwart van de mensen in dezelfde survey verwacht de oplossing van plantaardige producten, een derde eerder van gekweekte producten, zoals kweekvlees en melk-zonder-dieren.

Versnelling eiwittransitie

Dit alles zou erop kunnen wijzen dat we in de aanloop zitten naar een versnelling van de eiwittransitie, waarbij dierlijke en plantaardige alternatieven op dit moment dus naast elkaar staan. Dierlijke alternatieven kosten relatief veel energie, door alle bewerkingen die nodig zijn, plantaardige voelen voor veel mensen misschien minder ‘echt’. De toekomst moet leren hoe het de diverse alternatieven verder vergaat. Hopelijk maken daarbij in ieder geval ook peulvruchten een comeback.

Boeren als producenten van kweekvlees?

Alom is duidelijk dat de veehouderij steeds meer in het defensief komt door problemen rond duurzaamheid en dierenwelzijn. Zouden kweekvlees en melk-zonder-dieren ook nieuwe agrarische opties kunnen zijn? Nu de productie van kweekvlees dichterbij komt, is dit een belangrijke vraag; wordt het puur een kwestie van grootschalige productie, of kan het ook gedecentraliseerd? Voor de burgers in ons onderzoek was het idee van kleinschalige kweekvleesproductie duidelijk een pré, en er blijken ook boeren te zijn die hier iets in zien. Er zijn dan combinaties van oud en nieuw denkbaar, bijvoorbeeld bijzondere koeienrassen houden en dan kweekvlees maken van cellen van die koeien (op de boerderij of ergens anders), en/of ook voedsel voor de cellen verbouwen. Wat er mogelijk is voor boeren en andere kleinschalige producenten hopen we de komende jaren verder te kunnen onderzoeken op proefboerderijen.

Debatavond: De Toekomst van Vlees

Voor deze avond op locatie zijn maar liefst drie Wageningse wetenschappers uitgenodigd. Dierwetenschapper Imke de Boer praat over kringloopboeren. Filosofe Cor van der Weele schetst deze avond een toekomst met boeren als kweekvleesproducenten en landbouweconome Petra Berkhout kijkt wat er economisch gaat gebeuren in een veranderend boerenlandschap.

Allen gaan in gesprek met pluimveehouder Johan Leenders, varkenhoudster Annechien ten Have Mellema, ecomodernist Hidde Boersma, korte keten specialist Bauke van der Veen en jurist en landbouwexpert Jan Staman. De samenstelling is in handen van Lotte Sluiter en Elisabeth van den Hoogen presenteert de avond.