Vitaal verder met kennis en onderzoek

Een voorbeeld van een handvat

Op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland zijn er zorgen over de toekomstbestendigheid van de landbouw omdat die volledig afhankelijk is van regenwater en er in sommige gebieden verzilting optreedt. In de Achterhoek en Twente maakt men zich op de hoge zandgronden zorgen over lage grondwaterstanden door droogte, wat voor zowel boeren als natuurorganisaties tot problemen leidt. In de Zuid-Limburgse heuvels is erosie door regenval een probleem voor zowel boeren, waterschap als natuurorganisaties.

Dit zijn allerlei problemen die je moet oplossen en die veel op elkaar lijken. Alles hier heeft met zoet water of het gebrek daaraan te maken. Eén van de lessen is hier: partijen ga met elkaar in gesprek om van andere gebieden te leren. Dit gebeurt in het algemeen nog niet zoveel.

Werk samen aan een toekomstvisie

Een ander voorbeeld. In Twente gingen de onderzoekers aan de slag met een regionale kennisagenda. Het idee was om de vragen van bestuurders en organisaties die in het gebied leefden over landbouw en natuur te bundelen.

Het werd een lijst met vragen waar je niet zo goed mee voort kon. Hoe kwam dat? Er was in het gebied nog weinig nagedacht over een visie op de toekomst waar al die vragen toe bij moesten dragen. Les die hier geleerd is: werk eerst samen aan de toekomstvisie van een gebied en werk vandaar uit aan de kennisvragen.

Vraagstukken van het Nederlandse platteland

Er zijn veel ontwikkelingen die op het Nederlandse platteland afkomen en vraagstukken die daarmee samenhangen. Dan gaat het om onderwerpen zoals waterveiligheid, klimaat, biodiversiteit, circulaire economie, verdienmodellen voor boeren, leefbaarheid en duurzame energievoorziening. En dan is er nog de vraag: hoe moet je die vraagstukken überhaupt aanpakken? Want er komen al snel vele belangen om de hoek kijken, en het blijkt dat er niet altijd voldoende kennis beschikbaar is.

Diverse overheden en maatschappelijke partijen hebben andere ideeën en verantwoordelijkheden, wat afstemming om samen tot een gerichte aanpak te komen lastig kan maken. Ook het verbinden van onderzoek, ondernemerschap en overheidsbeleid brengt vele uitdagingen met zich mee. Dit alles maakt het stimuleren van plattelandsontwikkeling en het aanpakken van de bovenstaande vraagstukken een complexe opgave.

Niemand kan opgaven alleen realiseren

Met het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP-VP) zijn diverse overheden en maatschappelijke partijen in Nederland gezamenlijk aan de slag gegaan voor een toekomstbestendig platteland in vijftien Nederlandse plattelandsgebieden. Dit doen zij met een gebiedsgerichte aanpak en regionale samenwerking, in het besef dat geen enkele partij de bovenstaande opgaven afzonderlijk kan realiseren.

Onderzoekers van Wageningen University & Research liepen in een aantal van deze gebieden mee om te ondersteunen bij de aanpak van kennisvraagstukken. Met een op actie-onderzoek gerichte aanpak (‘leren door doen’) keken zij samen naar gebiedspartijen of ze in deze gebieden konden helpen bij het formuleren en aanpakken van kennisvragen. Uitgangspunt was om gezamenlijk aan de slag te gaan met een kennisvraag en de gebieden te helpen bij het formuleren van een aanpak om hiermee aan de slag te gaan.