WUR doet mee aan breed samenwerkingsverband voor een duurzamer voedselsysteem

Kennisinstellingen en werkveld slaan in het programma de handen ineen omdat zij geloven in een fundamentele transitie van het voedselsysteem als geheel en niet alleen in het aanpassen van onderdelen ervan of het bestrijden van symptomen. “Voedsel is een cruciaal onderdeel van onze cultuur en ons welbevinden”, stelt penvoerder Frederike Praasterink van het lectoraat Future Food Systems van HAS Hogeschool."

Hans Dagevos van Wageningen Economic Research is ook enthousiast over het project: “Dit fundamentele karakter van het project laat zich bijvoorbeeld illustreren doordat we ook onder de oppervlakte gaan proberen te kijken. Daarmee bedoelen we dat de kijk op een duurzaam voedselsysteem van nu en straks verschillen omdat ze gebaseerd zijn op verschillende wereld- en toekomstbeelden. Die visies blijven vaak impliciet. Wij willen ze expliciet maken en achterhalen hoe deze zogenaamde mental models in elkaar steken.”

Wat zijn de problemen van ons voedselsysteem?

Wereldwijd hebben 820 miljoen mensen te weinig toegang tot gezond voedsel. Ruim 2 miljard mensen krijgen niet genoeg nutriënten binnen. De toegang tot voedsel en voedselzekerheid lijdt onder de Covid crisis. Tegelijk lijden ruim 2 miljard mensen aan obesitas gerelateerde ziekten, zoals diabetes en kanker. Ook wordt er te veel eten weggegooid, jaarlijks verdwijnt een derde van al het geproduceerde voedsel in de prullenbak.

Tegelijkertijd dragen voedselsystemen bij aan klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en niet duurzaam watergebruik. Bovendien heb je nog de problemen rond sociale rechtvaardigheid. Lonen binnen en buiten Europa in het huidige voedselsysteem, bijvoorbeeld de landbouw zijn vaak laag of er is sprake van kinderarbeid. Daarbij zijn veel voedselketens gericht op veel produceren en een lage prijs, wat boeren weinig speelruimte biedt.

Fundamentele transitie is beter dan alleen verduurzamen

Het is daarom niet voldoende om het huidige voedselsysteem te verduurzamen. Deze complexe mix maakt het nodig het voedselsysteem fundamenteel om te gooien. Het project richt zich op het Nederlandse voedselsysteem maar heeft daarbij aandacht voor internationale dimensies. Volgens Hans Dagevos is het niet alleen tijd om vanuit de problemen kritisch naar het Nederlandse voedselsysteem kijken, maar ook vanuit de kansen voor oplossingen: “Interessant aan dit project is dat de vaak veronderstelde koploperpositie van Nederland als het om een duurzamer voedselsysteem gaat hier geen vanzelfsprekendheid is. Welke grond is er voor het idee dat Nederland een wegbereider bij uitstek is? Is het misschien zo dat Nederland, vanwege het succes waarmee het huidige landbouw- en voedselsysteem zich hier heeft ontwikkeld, zich juist niet in een gunstige uitgangspositie bevindt om de transitie naar een duurzaam voedselsysteem te maken?”

Hoe gaat het consortium te werk

In de praktijk van beleid, bedrijf of burgers wordt vanuit verschillende visies gewerkt. Het consortium richt zich daarom binnen het programma op de vragen: wat is een duurzaam voedselsysteem en welke sturingsmechanismen kunnen een transitie naar een duurzaam voedselsysteem in Nederland versnellen?

Hans Dagevos zit in de groep die op zoek gaat naar de verschillende visies op duurzame voedselsystemen. Hoe denken de mensen die onderdeel uitmaken van het systeem over oplossingen? Wat zijn hun visies, welke motivaties liggen er onder de oppervlakte van hun denken? Zijn er niet bepaalde oplossingen blijven liggen?

Dagevos legt uit: ”Als je bijvoorbeeld sterkt gelooft in technologie als oplossing voor problemen dan focus je je misschien minder op kleine regionale voedselketens, zoals kopen bij de boer om de hoek, als oplossing. Als alles biologisch moet in iemands visie verlies je gemakkelijk uit het oog welke verduurzaming is te boeken met high Tech intensieve voedselproductie. Zijn onderzoeksgroep zal verder een bibliotheek van hedendaagse studies en beleidsstukken gaan aanleggen om te bestuderen welke oplossingsrichtingen worden aangedragen en welke aspecten hier worden benadrukt of juist buiten beeld gemanoeuvreerd.

Daarnaast richt het consortium zich ook op het bouwen van een trans-disciplinaire community rond voedselsystemen die ook na afloop van dit project gezamenlijk projecten wil ontwikkelen om bij te dragen aan de implementatie van de resultaten. Trans disciplinair betekent hier dat onderzoekers uit verschillende wetenschappelijke disciplines nauw samenwerken met stakeholders.