Beter voorbereid op natuurbranden in Nederland

Voorjaarsbranden

“Natuurbranden in Nederland zijn karakteristiek voor het voorjaar. Typische zomerbranden zoals in Zuid-Europa komen in ons land (nog) minder voor, omdat de planten in de zomer groen zijn en dus veel vocht bevatten. In het voorjaar is dat anders. Planten hebben dan weinig groen blad, omdat de sapstroom nog niet volledig op gang is gekomen. Bladmateriaal en takjes zijn daardoor droog en vatbaarder voor branden dan in de zomer. Dat natuurbranden in Nederland dagenlang aanhouden, zoals we zien bij de Deurnsche Peel en Nationaal Park De Meinweg, is echter uitzonderlijk,” aldus Cathelijne Stoof.

Ontstaan

Natuurbranden worden ofwel veroorzaakt door de natuur, of door de mens. Blikseminslag is een veelvoorkomende oorzaak van branden die door de natuur zelf worden veroorzaakt. Cathelijne Stoof: “In de afgelopen weken is er in Nederland geen onweer geweest, dus is met grote zekerheid vast te stellen dat de huidige branden, al dan niet bewust, door de mens zijn veroorzaakt. Het remmen van een trein waar vonken vanaf komen of de hete deeltjes afkomstig uit de uitlaat van auto’s zijn bekende menselijke oorzaken, net als kampvuren en barbecues die niet gedoofd zijn. Tot slot zijn er branden die moedwillig worden aangestoken. Gespecialiseerde teams van brandweer en politie kunnen, bijvoorbeeld na een aangifte of door op verzoek van de burgemeester, het ontstaan van branden onderzoeken. Aan de hand van overgebleven grassprieten en houtskoolsporen op bomen kunnen zij vaststellen waar de brand is ontstaan, en daar sporen terugvinden van hoe de brand is begonnen. Het verzamelen van deze data is essentieel om meer te weten te komen over natuurbranden in Nederland.”

Beter voorbereiden

Natuurbranden in Nederland komen vaker voor dan gedacht. In 2018 brak 949 keer brand uit in Nederland, in 2019 was dit 547 keer. Met klimaatverandering zal het aantal branden toenemen vanwege langere periodes van droogte en hogere temperaturen. Cathelijne Stoof: “Verreweg de meeste natuurbranden hier zijn klein, maar in een land zo dichtbevolkt als Nederland kan zelfs een kleine brand grote impact hebben. Door de versnippering van het Nederlandse landschap met kanalen, rivieren en wegen, kan het vuur vertraagd worden, maar het verspreidt zich ook makkelijk via de lucht. Dit gebeurde bijvoorbeeld met de vonkenregen tijdens de nieuwjaarsnacht in Scheveningen. Het bewustzijn van natuurbranden is hier nog klein. De branden bij de Deurnsche Peel en Nationaal Park De Meinweg zijn groot voor Nederlandse begrippen, maar staan in schraal contrast tot branden in Zuid-Europa of zelfs Duitsland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Met een integrale aanpak onderbouwd door internationale wetenschappelijke en praktijk kennis kan Nederland zich beter voorbereiden op natuurbranden.”

Meten is weten

“Het verzamelen van gegevens over natuurbranden is belangrijk om te weten waar de uitdagingen liggen: waar vinden de branden plaats, hoe vaak, wat zijn de oorzaken en wat zijn de ecologische effecten?” benadrukt Cathelijne Stoof. Het is niet mogelijk om aan te geven of het aantal natuurbranden in Nederland op dit moment toeneemt, omdat de gegevens over de afgelopen decennia incompleet zijn. Sinds drie jaar worden het aantal natuurbranden weer apart geregistreerd, nadat Staatsbosbeheer in 1996 was gestopt met de registratie en het CBS natuurbranden met andere buitenbranden, zoals prullenbakken, had samengevoegd. De nieuwe registratie is opgezet door Cathelijne Stoof in samenwerking met Edwin Kok van Brandweer NL en het Instituut Fysieke Veiligheid. Van iedere EU-lidstaat wordt verwacht deze statistieken te delen met het Europese Forest Fire Information System (EFFIS).

Leven met vuur

Internationaal komt er steeds meer aandacht voor natuurbranden in Noordwest Europa. Cathelijne Stoof coördineert namens WUR sinds vorig jaar PyroLife, een groot Europees trainingsprogramma voor nieuwe experts in natuurbranden. Dit project leidt 15 promovendi breed op als natuurbrandexperts, in zowel sociale wetenschappen als omgevingswetenschappen. Kennis uit verschillende landen, wetenschappelijke disciplines en praktijk worden in het programma samengebracht. De Zuid-Europese deskundigheid in natuurbranden wordt ingezet om de oorzaak, eigenschappen en effecten van branden in noordelijke gebieden te kunnen begrijpen, terwijl de Noord-Europese inzichten om te leven met water toe te passen op leven met vuur, in Noord en Zuid-Europa. “Nederlanders zijn wereldberoemd op het gebied van watermanagement,” legt Cathelijne Stoof uit. “Door te werken met experts in watermanagement en landschapsarchitecten, gebruiken we deze kennis voor het ontwerpen van veerkrachtige landschappen en het voorbereiden van de maatschappij op het leven met natuurbranden.”