Groene Cirkel gaat bodemdaling Alblasserwaard te lijf
Door de bodemdaling komt het karakteristieke veenweidelandschap van de Alblasserwaard onder druk te staan. Dit geldt ook voor de economische positie van de boerengemeenschap in het gebied. Zes partijen gaan zich samen inspannen voor een klimaatbestendige toekomst van het oer-Hollandse landschap, waarin boeren nieuwe manieren vinden om hun boterham te verdienen.
Op 1 februari 2019 zette Wageningen University & Research samen met zuivelfabriek De Graafstroom, de provincie Zuid-Holland, zuivelcoöperatie Deltamilk, Rabobank en Waterschap Rivierenland een handtekening onder het convenant Groene cirkel Kaas en bodemdaling. Saskia Visser is als programmaleider Duurzaam landgebruik bij Wageningen Environmental Research betrokken bij deze Groene Cirkel. ‘Het project in de Alblasserwaard is geënt op de Groene Cirkel die een paar jaar geleden samen met Heineken is gestart. Het idee erachter is dat de provincie Zuid-Holland samen met een grote marktpartij gezamenlijk het initiatief nemen voor duurzame ontwikkeling van een regio. In de Alblasserwaard gaat zuivelfabriek De Graafstroom als economisch vliegwiel dienen om boeren nieuwe verdienmodellen te bieden en de biodiversiteit in de regio te verhogen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een gebiedsspecifieke kaas waarvoor regionale melkveehouders de melk leveren van koeien die grazen op kruidenrijk grasland.’
Gebiedsgerichte oplossingen voor bodemdaling
‘De bodemdaling is een enorm probleem’, stelt Visser. ‘Om het veenweidegebied te kunnen betreden, wordt het waterpeil laag gehouden. Daardoor daalt de bodem, wordt het waterpeil weer lager afgesteld, en daalt de bodem weer. Zonder ingrijpen blijven we in deze neerwaartse spiraal hangen en blijft de bodem dalen. Het risico op wateroverlast en zelfs overstromingen wordt dan steeds groter. Door peilgestuurde onderwaterdrainage kan de bodemdaling flink worden afgeremd, maar niet volledig worden opgelost. Ook is maatwerk per perceel mogelijk. Zo kan een boer op zijn land zowel de weidegang als de weidevogels stimuleren. Willen we over vijftig tot honderd jaar nog steeds in de Alblasserwaard kunnen wonen en werken, dan moeten we naar meer gebiedsgerichte oplossingen toe.’
Vijf thema’s
De Groene Cirkel moet die oplossingen gaan aandragen. Naast de zes kernteampartners hebben nog eens 24 partijen hun krabbel onder het convenant gezet, waaronder het ministerie van LNV. Samen gaan zij in projecten aan de slag met vijf thema’s: toekomstige verdienmodellen, biodiversiteit, klimaatadaptatie, waterbeheer en wetenschappelijke ontwikkelingen. Wageningen University & Research richt zich als kernteampartner op de ontwikkeling en toepassing van wetenschappelijk onderbouwde kennis. Het project heeft een looptijd van drie jaar, maar Visser verwacht dat het convenant wordt verlengd als er in de tussentijd flinke vooruitgang wordt geboekt. ‘Dat is de fase waarin we ons momenteel bevinden met de Groene Cirkel rond Heineken in Zoeterwoude.’
Nietsdoen geen optie
De gezamenlijke droom van alle partijen in de Groene Cirkel is dat het schilderachtige veenweidegebied ook over vijftig jaar nog bestaat. Visser: ‘Er gaan in Nederland ook stemmen op om landbouw op veengebieden volledig om te turnen naar natuur. Dan ga je veel uitstoot van broeikasgassen tegen, en heb je geen last meer van bodemdaling. Maar dan raken we wel een uniek stuk Nederland kwijt.’
Nietsdoen is volgens Visser geen optie: ‘Niet alleen omdat het waterbeheer dan onbetaalbaar wordt, maar ook omdat het voor mens en dier niet veilig en zeker niet duurzaam is. We moeten andere keuzes voor het gebied maken. En de beste weg om dat te doen, is om het samen met de partijen in de regio te doen.’