Persbericht

Landbouwpolitieke keuzes bepalen het lot van volken

article_published_on_label
4 mei 2017

Landbouw is onmisbaar voor de productie van voedsel, maar ook als startmotor voor economische ontwikkeling. De welvaart van landen wordt dan ook sterk bepaald door landbouwpolitieke keuzen. Dat is het centrale thema van het boek Food security, agricultural policies and economic growth, waarin auteur Niek Koning, oud universitair docent aan Wageningen University & Research, de langetermijndynamiek van voedselzekerheid en welvaartsgroei analyseert.

In huidige discussies over landbouw speelt het neoliberale denken de hoofdrol. Daarin lijkt voedselzekerheid een zaak die we kunnen overlaten aan het private initiatief; ofwel van de agro-industrie, ofwel van alternatieve boeren met weinig kunstmest en ambachtelijke technieken. In zijn boek laat Koning zien dat, in werkelijkheid, de overheid een essentiële rol speelt in het zekerstellen van de voedselvoorziening. Vanaf de 19e eeuw hebben overheden in de geïndustrialiseerde landen enorme bedragen geïnvesteerd in landbouwonderzoek en rurale infrastructuur, en hun boeren zodanig gesteund dat ze voldoende konden investeren.

Elders in de wereld ging dat veelal heel anders. Vóór de Tweede Wereldoorlog gaven westerse mogendheden nauwelijks ruimte voor steun aan gewone boeren in de door hen overheerste gebieden. Dankzij de dekolonisatie ontstond die ruimte alsnog, en in Azië werd die gebruikt voor een groene revolutie die de weg effende voor succesvolle industrialisatie. Maar in Afrika, dat nog grotendeels langs tribale lijnen georganiseerd was, lieten de nieuwe machthebbers de kansen onbenut. Daardoor stokte de economische ontwikkeling en werden Afrikaanse regeringen in de armen gedreven van westerse ‘donoren’. Die eisten dat Afrikaanse landen hun grenzen openhielden voor goedkope importproducten, waar hun boeren niet mee konden concurreren. Ook eisten ze dat Afrikaanse regeringen bezuinigden op hun overheidsuitgaven, wat tot verwaarlozing van de agrarische infrastructuur leidde.

Het gevolg, zo beschrijft Koning, is voortdurende armoede en voedselonzekerheid – tot uiting komend in regelmatig terugkerende hongersnoden, zoals nu weer in Oost-Afrika. In de toekomst kan dit catastrofale gevolgen krijgen. De uitblijvende welvaart vertraagt de afname van het kindertal, waardoor de bevolking van Afrika dreigt te verviervoudigen tot 4,4 miljard in 2100. Door de toenemende druk op de grond en de achterblijvende landbouwontwikkeling zal Afrika steeds afhankelijk worden van voedselimporten.

Maar in de westerse wereld en in Azië wordt steeds meer land geclaimd voor niet-agrarische doelen, dierlijke producten en industriële grondstoffen. Ook heeft het westen de steun aan zijn landbouw verminderd en zijn buffervoorraden afgebouwd. In de toekomst kan dat leiden tot schaarste en prijsschokken op de wereldvoedselmarkten. Als straks een miljard of meer arme Afrikanen zijn aangewezen op voedselimporten, kan een plotselinge stijging van de internationale voedselprijzen een sociale explosie en een grote vluchtelingenstroom richting Europa veroorzaken.

In zijn boek draagt Koning oplossingen aan om dit soort scenario’s te voorkomen en de wereldvoedseleconomie in goede banen te leiden. Sommige daarvan, zoals het beschermen van boeren in arme landen en het stabiliseren van de internationale grondstofmarkten, druisen in tegen het neoliberale denken. Toch lijken dit soort oplossingen essentieel om in de toekomst de wereldbevolking van voldoende, goed voedsel te voorzien.

Auteur Niek Koning (1948) is emeritus docent van de leerstoelgroep Agrarische Economie en Plattelandsbeleid van Wageningen University & Research, en is verbonden aan het Centre for Sustainable Development and Food Security van Wageningen University & Research.

‘Food security, agricultural policies and economic growth – long-term dynamics in the past, present and future’ is uitgegeven door de Britse uitgeverij Routledge in de serie Earthscan Food and Agriculture en kost ong. 40 euro voor de paperback en ong. 110 euro voor de hardcover. ISBN: 978-1-138-80305-3.