​​​Plastic-soep-detectives onderzoeken afval uit de Waddenzee

Wouter Jan Strietman: “Het vinden van oplossingen voor de plastic soep is belangrijk. Immers, kleine en grote dieren, van plankton tot walvissen, kunnen hiervan last hebben doordat ze plastic binnenkrijgen of erin verstrikt raken. Afval op zee vormt ook een veiligheidsrisico voor de scheepvaart doordat dit in scheepsschroeven terecht kan komen en zodra dit aanspoelt vormt het een doorn in het oog voor kustbewoners en toeristen die hier ongewild aan worden blootgesteld."

Gelukkig worden er vanuit allerlei kanten actie ondernomen om deze uitdaging aan te pakken. Hoe beter de oorsprong van het afval in beeld is, hoe effectiever de bestrijding kan zijn. Maar vaak is het niet bekend waar dit vandaan komt en waarom dit in zee terechtgekomen is. Rijkswaterstaat Noord-Nederland heeft aan Wageningen University & Research gevraagd om hen te helpen deze informatie in kaart te brengen voor afval uit de Waddenzee.

Als Sherlock Holmes te werk gaan

In september 2019 onderzocht Strietman samen met zijn team en lokale betrokkenen 340 kilo aan zwerfafval dat eerder op het Waddeneiland Griend was verzameld door vrijwilligers van Natuurmonumenten. Daarbij gingen ze als Sherlock Holmes te werk en documenteerden ze tot in detail alle aanwijzingen die meer konden vertellen over de herkomst, oorzaken en interactie van het afval met het lokale ecosysteem. Dat deden ze met de speciaal voor dit doel ontwikkelde Litter-ID methode.

Colaflessen, kussens en visnetten

Het team sorteerde 3.700 stuks afval en legde vergelijkbare soorten afval bij elkaar. Het werd al snel duidelijk welke typen afval de boventoon voerden: consumenten- en visserijafval. Denk daarbij aan alledaagse dingen zoals snoeppapiertjes, ballonnen of colaflessen maar bijvoorbeeld ook aan touwen of stukken visnet. Een klein deel van het afval was zelfs nog afkomstig van de containerramp met de MSC Zoë. Zo lagen er op Griend nog veel kussens en schoenen die losgekomen waren uit de containers.

Houdbaarheidsdatum op margarinekuipje

Bij afval uit zee is niet altijd duidelijk waar het precies vandaan komt, simpelweg omdat er geen briefje bij zit met de afzender. Maar voor een deel kan dat wel bepaald worden, gewoon door goed te kijken naar uiterlijke kenmerken en teksten. Strietman: “Op veel voedselproducten staan bijvoorbeeld teksten en houdbaarheidsdata, denk bijvoorbeeld aan snoepverpakkingen of een margarinekuipje. Zo kwamen we erachter, dat voor al het afval waar we de herkomst konden bepalen 80% uit Nederland kwam. De overige 20% van het afval kwam grotendeels uit Engeland en Frankrijk, waarschijnlijk was dit met de zeestromingen mee naar Griend gedreven.“

Gerichtere actie door de Litter-ID methode

“Met de Litter-ID methode helpen we sectororganisaties, overheden, natuurorganisaties en andere betrokkenen om meer inzicht te krijgen in de bronnen en oorzaken van afval in zee dan er voorheen bekend was. Op basis daarvan is het mogelijk om gerichter en effectiever actie te ondernemen en daarmee de afvalkraan naar de Waddenzee nog verder dicht te draaien,“ aldus Strietman. 

Nederlands Jozo-zout op Spitsbergen

Griend en de Waddenzee staan in verbinding met  gehele Noord-Atlantische gebied. Afval vanuit de Waddenzee kan de Noordzee op stromen en doordrijven naar Duitsland, Denemarken en zelfs helemaal naar de Noordpool. En dat kan heel snel gaan: wat nu nog in de Waddenzee drijft kan al binnen anderhalf jaar in het pakijs beland zijn.

“Vanuit de literatuur wisten we al dat afval theoretisch zulke grote afstanden kan afleggen. Maar tijdens eerder Litter-ID onderzoek op Spitsbergen, Groenland en IJsland kwamen we erachter dat dit echt lijkt te kloppen. Zo vonden we daar bijvoorbeeld een plastic speelgoedscheepje uit Engeland en een Jozo-zoutvaatje uit Nederland. Zou die helemaal vanuit de Waddenzee zijn komen aandrijven?"

Samen de kraan dichtdraaien

“Het Jozo-zoutvaatje laat zien dat ons Nederlandse afval binnen no-time het buitenlandse afval kan zijn op het strand van één van onze noordelijke buurlanden. Onze oplossing hiervoor is daarmee ook hún oplossing. Door lokale oplossingen vervolgens te combineren met oplossingen voor scheepvaart- en visserij-afval dat in internationale wateren terechtkomt, kan de kraan met plastic echt dichtgedraaid worden. Met ons Litter-ID onderzoek hopen we een belangrijke bijdrage te leveren aan de kennis die nodig is om dit mogelijk te maken."