Wereldlezing | De toekomst van proteïne: Wat is wenselijk?

“Mensen hebben boven alles het recht om zelf te bepalen wat ze eten.” Met die stelling kwam het gesprek goed op gang tussen ruim 70 Wageningse alumni tijdens de wereldlezing op 8 november 2022. Ze filosofeerden over de toekomst van een nieuw voedselsysteem en de verschillende verantwoordelijkheden die daar bij komen kijken. Welke plaats nemen vlees, zuivel en plantaardige proteïne nu in? En hoe moet dat er in de toekomst uitzien? Zal er ook een plek zijn voor kweekvlees, insecten, en efficiënt duurzaam geproduceerd vlees? En wie moet welke rol spelen in de transitie naar dit nieuwe voedselsysteem?  

Door ons eerst bewust te worden van de verschillende waarden, assumpties en bewijzen voor onze visies op dat toekomstige voedselsysteem, werd het makkelijker met elkaar in gesprek te gaan. Want... De toekomst van proteïne: Wat is wenselijk? 

Four Futures of Meat
Dialoogplatform TABLE bracht verschillende toekomstscenario’s voor proteïne in beeld en deelden ook de onderliggende waarden, aannames en bewijzen die hiervoor gebruikt worden. Alumni testten welk toekomstscenario het meest in lijn is met hun waarden en herkenden zich veelal in hun uitslag. Opvallend was dat de meesten uitkwamen ophet plantbasedmeatless en lessmeat scenario. “Al moeten we ons wel beseffen dat we in een aardige bubbel zitten, van Wageningse alumni die hun vrije avond opgeven om het over dit onderwerp te hebben.” – aldus een van de deelnemers. Ook werd deze uitslag als West-Europees gezien, want “in China zullen ze vast een hogere pet ophebben van hightech meatalternatives en efficientmeat 2.0”. Ook werd opgemerkt dat supermarkten veel meer op deze novel meats inzetten, in tegenstelling dus tot de behoefte van de aanwezige doelgroep. Benieuwd welk scenario (onbewust) bij jou past? Doe dan ook de ‘Four Futures of Meat’ quiz of verdiep je in de verschillende scenario’s met de podcast.

Verschillende scenario’s naast elkaar
Moderator van de bijeenkomst, Laura Witlox, ging vervolgens in gesprek met 4 alumni/relaties die elk net anders naar de transitie in het voedselsysteem kijken.

• Corné van Dooren, Senior Advisor Sustainable Diets WWF, liet weten dat we meer moeten doen om bij te dragen aan de biodiversiteits- en klimaatuitdagingen dan enkel de natuur te beschermen. Ons voedselsysteem speelt een key rol, zowel aan de productie- als consumptiezijde. De focus van WWF is daarom opgeschoven de afgelopen jaren. Zelf ervaarde Corné ook dat een verandering van je eetgedrag niet simpel is, maar het wel kán. WWF heeft namelijk met hun catering ingezet op heel veel minder vlees. Een beslissing die niet gemakkelijk is met al de verschillende landen waar ze gevestigd zijn – en daarmee de diversiteit aan culturen. Maar omdat iedereen achter het doel staat om te ‘leven in harmonie met natuur’, zijn stappen daar naartoe makkelijker te zetten. 

• Eva Gocsik, Analyst Animal Protein for RaboResearch Food & Agribusiness, onderstreepte het belang van balans en innovatie. Er is niet één perfect systeem, we moeten per locatie op de wereld de juiste balans van verschillende systemen vinden en die systemen zo goed mogelijk maken. Internationale samenwerkingsverbanden zijn daarbij essentieel. Maar naast het ‘systeem’ moeten we ook goed naar de consument kijken, want die moet wel meekomen.

• Ollie van Hal, postdoctoral associate Animals in Sustainable Food Systems WUR, had een stevig advies voor de consument, al is ze zich ervan bewust dat het voor de consument ontzettend ingewikkeld is om een duurzame keuze te maken. We eten gemiddeld veel meer proteïnen dan we nodig hebben, wat naast de impact op klimaat en natuur ook nadelig kan zijn voor onze gezondheid. De meeste mensen in Nederland kunnen dus best met wat minder en hoeven niet alles te vervangen met alternatieve eiwitbronnen. Naast de consument kijkt ze ook naar het systeem als geheel en schetst hoe belangrijk toekomstvisies en constant beleid zijn; in wat voor systeem willen we eigenlijk leven? Dat biedt namelijk ook zekerheid voor boeren en andere ondernemers, die je wel nodig hebt in deze transitie. 

• Frank Holleman, oprichter van ForkRanger, bracht met zijn achtergrond in communicatie en media een verfrissende boodschap in de groep. “Met alleen wetenschap redden we het niet, we hebben behoefte aan een nieuwe versie van ‘het goede leven’”. De huidige voedseltransitie is een mooi moment om te bezinnen hoe die versie eruit moet komen te zien en in welke wereld we willen leven. Zelf draagt hij zijn steentje bij door klimaatwetenschappen te vertalen naar makkelijk (en lekker) verteerbare verhalen en recepten.

De panelleden lieten de verschillende toekomstvisies voor proteïne tot leven komen vanuit hun passie, organisatie en wereldbeeld. We kunnen duidelijk stellen dat de verschillende systemen naast elkaar kunnen en zullen bestaan, al blijft de vraag rondwoelen of we wel ergens komen als we overal op inzetten.

Keuzevrijheid is een groot goed
Maar die stelling dus, dat mensen boven alles het recht hebben om zelf te bepalen wat ze eten, hoe dacht men daar nu over? Enerzijds werd er genoemd dat consumptie niet beperkt moet worden, maar de productiekant moet veranderen. Ook werd intrinsieke motivatie tot verandering als een belangrijke actor voor verandering gezien en werd keuzevrijheid als een groot goed van onze samenleving genoemd. Tegenstanders van de stelling noemden dat mensen altijd meer willen, daar moeten ze tegen beschermd worden. Consumenten zijn namelijk super beïnvloedbaar, zo leren onze consumentenwetenschappers ons.En het is niet alsof we nu al altijd en overal keuzevrijheid hebben. We worden ook beperkt in ons snelheidslimiet om de veiligheid te waarborgen. Waarom kunnen we die keuzevrijheid dan ook niet inperken voor een veilige toekomst voor onze planeet.

Argumenten voor beide kanten werden als waardevol gezien, maar nog niemand stapte over de lijn naar de andere kant. We zijn verrijkt, maar nog niet van mening veranderd. Wel horen we dat de inzichten in de ‘Four Futures of Meat’ voor meer begrip voor ‘de andere kant’ zorgt. 

Verander eens van mening
De meningen waren ook goed verdeeld rond de stelling of culturele gewoontes zouden moeten wijken voor de werkelijke proteïnetransitie. De tegenstanders waren erg pragmatisch: ‘Cultuur verander je niet zomaar’ en ‘Bijzondere tradities zouden moeten kunnen blijven bestaan, maar dagelijkse gewoontes kunnen we best wat aanpassen’. Anderzijds werd benadrukt dat de hoge mate van vleesconsumptie in Nederland ook een relatief nieuwe gewoonte is, die we prima kunnen veranderen. En ook al gaat de verandering van culturele tradities niet zonder horten of stoten, zwarte piet heeft het afgelopen decennia ook een behoorlijke transformatie ondergaan – dat zou met eettradities ook kunnen gebeuren, als we maar willen.

Echte beweging kwam pas tot gang rond het vraagstuk of de macht in het voedselsysteem oneerlijk verdeeld is, en of dat verandering onmogelijk maakt. De grote meerderheid (68 tegen 2) vond dat de macht in het voedselsysteem inderdaad oneerlijk verdeeld was, maar toen de stelling aangevuld werd ‘dat dit verandering onmogelijk maakt’ viel de groep weer in twee kampen uit een. 

Er werd wederom benoemd hoe beïnvloedbaar de consument is in de keuzes die zij maakt. “Maar we zijn toch geen slaaf van het systeem” werd daartegenin gebracht. Iedereen eet, dus iedereen heeft een rol in het systeem. Daar werd weer tegenin gebracht dat de oneerlijke verdeling niet enkel in de macht van en beïnvloeding door bedrijven zit, maar ook in kennis bij consumenten. Als je niet weet wat goed is voor jezelf of de planeet, hoe maak je dan een bewuste keuze? Ook niet iedereen heeft de financiële ruimte om die keuze te maken. Zo op papier lijkt dit een stevig debat, maar door de open setting was er ruimte voor reflectie en liepen mensen over en weer om zich toch aan te sluiten bij ‘de andere kant’ na verrijkt te zijn door de verschillende argumenten.

Change is in the air
Relatieve eensgezindheid bestond er over de vraag of verandering van het systeem onmogelijk is. Verschillende alumni benoemden hoe zij ook verantwoordelijkheid nemen, zowel werkend bij kleine startups als bij grote supermarktketens. Change is in the air, en we kunnen hier allemaal aan bijdragen – de een meer, sneller en sterker dan de ander. Wat is er volgens jou nodig om tot een eerlijker, duurzamer en gezonder voedselsysteem te komen? En kan dialoog helpen daar stappen in te zetten? Neem dan contact op met wageningen.dialogue@wur.nl op de mogelijkheden tot samenwerking te verkennen.

18:00 Inloop met hapje en drankje

18:45 Welkom & in gesprek over toekomstvisies over proteïneconsumptie

19:30 In dialoog: in kleinere groepen praten over deze toekomstvisies en verantwoordelijkheden

20:10 In dialoog: wat vinden mensen? Aan de hand van stellingen kijken wat mensen vinden en hierover in gesprek gaan

20:45 Afsluiting gevolgd door een borrel

21.30 Einde programma

• Corné van Dooren – Senior Advisor Sustainable Diets WWF
• Walter Fraanje – Research and Communications Officer for TABLE
• Eva Gocsik – Analyst Animal Protein for RaboResearch Food&Agribusiness
• Ollie van Hal – Postdoctoral Associate Animals in Sustainable Food Systems WUR
• Frank Holleman – Oprichter van Fork Ranger

Moderator deze avond is Laura Witlox, senior communicatieadviseur WUR.

Door: Alumnibureau in samenwerking met Wageningen DialoguesVoor: Wageningse alumniDatum: dinsdag 8 november, 18:00 - 21:30Locatie: Omnia, gebouw 105, Hoge Steeg 2, 6708 PH Wageningen

Voertaal van de avond is Nederlands.

Geïnteresseerd? Het maximale aantal deelnemers is bereikt, maar als je een mail stuurt naar alumni@wur.nl, zetten we je op de reservelijst.

How can our diets become healthier and more sustainable?

Over the last decade, the growing public awareness of interconnected crises such as climate change, biodiversity loss, malnourishment and obesity have drawn more attention to the food we eat. As these combined challenges become increasingly pressing, we fall short in addressing them. The nature of each of these challenges is complex and the ability to foster change is distributed across different actors in society. The good news is that valuable knowledge and innovations are already here. It is the global system and persistent patterns in consumption and the food chain that makes change so difficult.

In this series we try to expose these patterns and discuss agency with different actors in the food chain. This includes researchers, policy makers, companies, NGOs, and people in their dual roles of citizens and consumers. What are the responsibilities of different actors in the food chain, when it comes to healthy and sustainable food?

With each dialogue we gain insights in healthy and sustainable food practices, discuss what is ‘good’ and talk about agency: What do we expect of others and of ourselves? Societal pressing developments form the starting point of each dialogue, like alternative proteins, ultra-processed foods and equal access. These developments are complex and the different views on the 'right’ way to go on, contribute to the impasses over these topics. By bringing different perspectives together in the same room and listening to different viewpoints, we hope to create understanding and with that, new insights.