Blog: Moeilijke bevoorrading expeditie Antarctica

Foto: De rand van de ijsshelf op een plek zonder vast zeeijs: te hoog om met de scheepskranen de droge containers te kunnen overzetten, maar nog wel net geschikt om brandstof over te kunnen pompen

Zoet shelfijs

Sneeuw laat de Antarctische ijskap in de centrale delen groeien tot een dikte van enkele kilometers. Maar net als bij gletsjers stroomt het ijs langzaam weg naar de lagere buitenranden. Het gewicht van het ijs drukt grote delen van het continent onder de zeespiegel. Het wegstromende ijs schuift daardoor langzaam de zee in, vaak zonder direct af te breken. De drijvende randen van de ijskap worden de ‘ijs-shelf’ genoemd. Het shelf-ijs is tientallen tot honderden meters dik, waarvan het grootste deel onder de waterspiegel ligt. Slechts af en toe breken er stukken van af: dat zijn de platte tafelijsbergen die pas later grillige vormen aannemen omdat ze ongelijkmatig smelten, kantelen en in stukken breken. IJs van de shelf en ijsbergen is onder whisky drinkers geliefd: het is het allerzuiverste zoetwater ijs van vele eeuwen oud, dat extra sprankelt in het glas door de hoge druk waaronder ingesloten luchtbelletjes zijn samengeperst.

Zout zeeijs

Zeeijs is een heel ander verhaal. Rond Antarctica bevriest iedere winter de zee over een enorm oppervlak, zo’n 20 miljoen vierkante kilometer. In de zomer smelt dat grotendeels weg tot een rest van 4 miljoen km². Ook in de winter breken stormen, stromingen en getijdebewegingen het ijs steeds weer stuk, zodat er altijd losse schotsen drijven. Alleen tegen de rand van het continent of de ijsshelf vriezen zulke schotsen permanent aan elkaar vast tot een zoom van dik en ononderbroken ‘vast ijs’, dat vaak pas laat in de zomer los breekt. Als de wind van de kust af staat, zoals nu bij ons, dan kan een heel open water gebied (polynia) ontstaan tussen de vaste ijszoom en het gebied met losse ijsschotsen.

Containers overladen

Neumayer station ligt op de drijvende ijsshelf (en stroomt met zo’n 30cm per dag richting zee). Bij onze aankomst hier, op 25 december bleek een zoom van meerdere km’s vast zeeijs de toegang tot de gewenste plek langs de shelfijsrand te blokkeren. Maar geen keus, dus meerdere dagen lang heeft Polarstern op vol motorvermogen een geul richting shelfijsrand uitgehakt. Maar uiteindelijk hebben we halverwege moeten besluiten om de gewone vracht containers op het vaste zeeijs te lossen: dat was rond het schip zo’n 3 m dik met nog zeker een meter harde sneeuw er op. Voor het overpompen en rijden met klotsende brandstof-containers blijft het zeeijs te gevaarlijk, dus daarvoor moest later een andere oplossing worden gevonden. Maar de ‘vastgoed’ containers konden door ‘Pisten-bully’s’ op sledes over het zeeijs naar het zo’n 20 km verder gelegen Neumayer worden gesleept. Op een gunstige plek met veel opgewaaide sneeuw was met extra aangevoerde sneeuw een oprit gemaakt van het zeeijs naar de ongeveer 10 meter hogere ijsshelf.

Nieuwjaarsviering

Het overladen van de gewone containers in de met zoveel moeite uitgehakte inham, ging over de jaarwisseling heen. 'Oud en Nieuw' hebben we daar op het schip gevierd, met een groots diner in de heli-hangar, en een champagne-receptie buiten op het bovendek, waar de scheepshoorn het oude jaar traditioneel heeft weggeblazen en het nieuwe jaar stralend werd aangekondigd door de middernachtzon op de ijsbergen.

Hoge shelfijs rand

Vandaag, 2 januari, zijn we naar een wel ijsvrije rand van de ijsshelf gevaren, die veel verder van het station af ligt, en zeker 40 meter boven water uitsteekt. Dat is te hoog om met de scheepskranen containers over te kunnen zetten. Maar per helicopter konden de spullen die nodig zijn voor het overpompen van de brandstof naar boven worden gevlogen. Vanaf het schip zien we nu alleen een slang naar boven, en merken verder niets van het hele gebeuren boven op het shelfijs, waar de bemanning van Neumayer druk aan het werk is. Voldoende brandstof is een absolute noodzaak om de winter op Neumayer door te kunnen komen. Er is zeker nog een tweede dag nodig voor het overpompen van de brandstof en dus zijn we hier nog wel even. Wat daarna gaat gebeuren moeten we allemaal nog even afwachten.

‘IJs en weder dienende’…is een uitdrukking die hier maar al te waar is!

Jan Andries van Franeker, 2 januari 2015

Zuidelijke Oceaan: 70°34’Zuid – 09°03’West; Luchttemperatuur  -3°C