Nieuws
Bosbrand maakt bodem gevoelig voor erosie
De hitte van een bosbrand kan de bodem aantasten en die waterafstotend maken, waardoor de kans op erosie en overstromingen sterk toeneemt.
Cathelijne Stoof van Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR, onderzocht de oorzaken van erosie en overstromingen na bosbranden, onder meer met een grootschalige experimentele brand in Portugal. Zij verdedigt vrijdag 10 juni haar proefschrift.
Bosbranden veroorzaken jaarlijks economische en ecologische schade in een gebied ter grootte van de Europese Unie. In het onderzoek toont Cathelijne Stoof aan dat het effect van bosbranden op de bodem toeneemt wanneer de vlammenzee de bodemtemperatuur verder heeft opgejaagd. Maar opvallend genoeg blijkt de hitte niet ver de bodem in te dringen. Daardoor is de schade aan de bodem veelal zeer oppervlakkig en beperkt tot de bovenste paar centimeter.
Omdat de bodemtemperatuur bij een brand sterk afhangt van het vochtgehalte van de bodem blijven vochtige bodems tijdens een brand een stuk koeler dan droge bodems. Zo blijkt de temperatuur van een droge bodem op 1 cm diep te stijgen tot 500 graden Celsius, terwijl op een vochtige bodem de temperatuur bij 90 graden blijft steken.
Experimentele bosbrand
In een gebied van negen hectare in de Portugese bergen dat in 2009 als experiment onder gecontroleerde omstandigheden geheel werd afgebrand bleek de schade aan de bodem beperkt. Omdat het nog relatief vochtig was bleef het bodemoppervlak relatief koel: gemiddeld 100°C. Toch nam de erosie in het gebied toe en is de kans op overstromingen vergroot. Dat komt door het verlies van de vegetatie. Dat effect lijkt daardoor belangrijker dan onderzoekers eerder dachten. Doordat er na de brand geen planten meer zijn is de bodem meer blootgesteld aan regen en zon. Het oppervlak wordt sneller nat, maar droogt ook eerder, en wordt zo waterafstotend. Omdat infiltratie van regenwater tijdens volgende buien daardoor beperkt is, neemt de kans op oppervlakte-afvoer van het regenwater en erosie toe. Hoewel bodemveranderingen zeker een rol kunnen spelen bij een toename in erosie na bosbranden, laat dit onderzoek zien dat het verlies van de vegetatie de primaire oorzaak is.
De resultaten van dit onderzoek zijn van nut voor natuur- en terreinbeheerders, om landdegradatie na brand te verminderen of te voorkomen. De beste manier om erosie na brand te voorkomen is logischerwijs het voorkomen van brand zelf, bijvoorbeeld door ander gebruik van het land of door aanpassingen in het beheer van de brandbare vegetatie, waarbij bijvoorbeeld ophoping van dood hout wordt voorkomen. Uit het onderzoek blijkt ook dat gecontroleerde beheersbranden, zoals die veel in Zuid-Europa plaatsvinden, niet tot schade aan het bodemsysteem leiden als de bodem vochtig is. Daarom raadt Cathelijne Stoof de verantwoordelijke overheden aan om bodemvocht op te nemen in de richtlijnen voor het uitvoeren van gecontroleerde branden.
Voorts adviseert zij aan beheerinstanties in gevallen waarbij brand niet voorkomen kan worden, zich na brand te concentreren op een snel herstel van de bodembedekkende vegetatie, zodat de bodem zoveel mogelijk beschermd en intact blijft.