IJsselmeergebied: waterbeheer, natuur en economische ontwikkeling

Wageningen University & Research voert meerjarig onderzoek uit in het IJsselmeergebied in opdracht van o.a. Economische Zaken en Klimaat, Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat en stichting EcoShape. Hierbij werken we nauw samen met o.a. Vereniging Natuurmonumenten, Deltares en PBL in netwerken zoals het Kennis- en Innovatieprogramma Marker Wadden (KIMA), NKWK, LIFE IP Delta Natuur en het nationale Deltaprogramma. Ook zijn er verschillende NWO-projecten vanuit Wageningen Universiteit en vindt er advieswerk plaats voor omliggende provincies en waterschappen.

Het IJsselmeer, het Markermeer en de Veluwerandmeren worden sterk beïnvloed door regionale economische ontwikkelingen. Bovendien verandert het klimaat en is het effect van de Zuiderzeewerken nog steeds merkbaar. Er ligt een grote woningbouwopgave en het Markermeer en IJsselmeer zijn een strategische zoetwatervoorraad voor drinkwater en landbouw. Rijk en Regio werken aan een toekomstbestendig ecologisch systeem (TBES). Er zijn Kader Richtlijn Water-maatregelen getroffen en de Natura 2000-ontwerpbeheerplannen zijn gereed. Extra maatregelen worden nu in overweging genomen om het water- en natuurbeheer toekomst- en klimaatbestendig te krijgen. In het oog springende voorbeelden zijn de aanleg van de Marker Wadden en de Vismigratierivier bij de Afsluitdijk.

Focus van het onderzoek

Het onderzoek heeft hierbij de volgende focus:

  • Ecologische draagkracht van de watersystemen en oeverzones (voedselaanbod voor vogels, vis, visserij) in het IJsselmeergebied;
  • Duurzaam economisch gebruik van aanwezige natuurlijke hulpbronnen (zoetwatervoorziening, biodiversiteit, sediment en energie) door recreatie, visserij en landbouw;
  • Visserij en ontwikkelingen in visbestanden (Wettelijke Onderzoekstaak)
  • Het in beeld brengen van effecten van economische ontwikkeling, gewijzigd waterbeheer en klimaatverandering op de mogelijkheden tot herstel van ecologische veerkracht;
  • Het effect van interventies, beheer en onderhoud (en het voorspellen hiervan) op het watersysteem/ecosysteem, Natura 2000/KRW doelen, ecosysteemdiensten en natuurlijk kapitaal;
  • Toepassen en uitwerken van het concept ‘bouwen met de natuur’ (Building with Nature) in samenwerking met partners;
  • Governance: de rol van de samenwerking tussen betrokken sectoren en verschillende beleidslijnen in het IJsselmeergebied op regionaal en rijksniveau en juridische aspecten van water- en natuurbeleid.

    Meerjarige programma's

    Bij dit onderzoek zijn verschillende WUR-onderdelen betrokken zoals Wageningen Environmental Research, Wageningen Marine Research, Wageningen Economic Research en Wageningen Universiteit. De financiering van onderzoek in het IJsselmeer via het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat loopt langs drie meerjarige programma’s:

    Natuurambitie Grote Wateren (beleidsondersteunend onderzoek) (2015-2020)Binnen dit programma wordt onderzocht welke rol de bodemfauna heeft in het voedselweb van het Markermeer. WUR ondersteunt via dit BO-programma het ministerie van Economische Zaken bij het besluitvormingsproces over maatregelen uit de gebiedsagenda IJsselmeergebied (Nationaal Waterplan) en het nationale Deltaprogramma. Tevens wordt in dit BO programma nagedacht over oplossingen voor bestuurlijke knelpunten die het realiseren van maatregelen om ecologisch herstel kunnen belemmeren. Dit onderzoek vindt plaats in nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat, het Kennis en Innovatie programma Marker Wadden (KIMA) en LIFE-IP Deltanatuur.

    Wettelijke onderzoekstaken (onbepaalde tijd)Het Centrum voor Visserijonderzoek (CVO) onderzoekt de ontwikkeling van vis- en schelpdierbestanden in de zee en in het IJsselmeer om de overheid te adviseren bij het beheer van de visserij. Evaluatie van natuurbeleid in het IJsselmeergebied is een taak van WOT Natuur en Milieu.

    Beleidsondersteunend Onderzoek “Zorgplicht veerkrachtige natuur” (Natura 2000)In 2015 zijn binnen het BO-onderzoeksthema “Zorgplicht veerkrachtige natuur” vier projecten uitgevoerd die gaan over de inbedding van Natura 2000 beheerplannen, waaronder de wateren in het IJsselmeergebied:

    Kennisbasisthema ‘System Earth Management’ (SEM; 2015-2018)Vanuit kennisbasisthema SEM wordt onderzoek in het IJsselmeergebied gefinancierd (samen met stichting EcoShape). Dit onderzoek is gericht op de nadere uitwerking en toepassing van het concept ‘Bouwen met Natuur’. Het kennisbasisonderzoek in het IJsselmeergebied richt zich hierbij op de pilot ‘Houtribdijk’ en de zandsuppletiepilots langs de Friese IJsselmeerkust.

    Topsector Water - TKI-programma Deltatechnologie

    Wageningen University & Research richt zich binnen het TKI-programma Deltatechnologie ook op bouwen met natuur en is betrokken bij de TKI-pilot Marker Wadden. Verder ontwikkelen we binnen de Topsector Water meetmethoden om de verspreiding en effecten van bestrijdingsmiddelen in en op het watermilieu te bepalen.

    • Lees meer over TKI Water en Deltatechnologie