SUSFANS: Dashboard voor een toekomstgericht voedselsysteem in Europa

‘Als het huidige voedselsysteem binnen de EU ongewijzigd blijft, dan blijven we grote milieubelasting veroorzaken, houden we een ongezonde consumptie én krijgen we een steeds minder concurrerend bedrijfsleven’, concludeert Thom Achterbosch, senior onderzoeker bij Wageningen Economic Research en de afgelopen vier jaar projectleider van het EU-project SUSFANS. ‘Producenten en bedrijven moeten de omslag maken van kwantiteit naar kwaliteit en de consument daarin meenemen.’

200 calorieën te veel

Europeanen consumeren per dag gemiddeld 200 kilocalorieën te veel. Als ze dat niet doen, dan leidt dat tot minder voedsel-gerelateerde ziekten en neemt ook de aan het voedsel gerelateerde uitstoot van broeikasgassen en landgebruik wereldwijd af met 10 procent. Achterbosch: ‘We moeten naar een ander dieet. Met minder calorieën, meer groenten en fruit, minder dierlijke eiwitten en meer plantaardige eiwitten.’

Om dat te bereiken is een samenhangend beleid voor voedsel en landbouw voor de EU en de lidstaten nodig, is de conclusie van SUSFANS. Veranderingen in het landbouwbeleid leiden niet vanzelf tot veranderingen in de consumptie van voedsel, vanwege de grote internationale handel in voedsel van en naar de EU. Achterbosch: ‘Er is dus ook beleid nodig voor de voedselverwerking en voor de consumptie van voedsel.’ Denk bijvoorbeeld aan gezondheidsadviezen en campagnes, maar ook bijvoorbeeld aan prijsbeleid gericht op het verminderen van de milieuafdruk van voeding of het afremmen van de suikerconsumptie.

Vierjarig internationaal onderzoeksprogramma

Deze conclusies komen uit het grote vierjarige onderzoeksprogramma Metrics, Models and Foresight for European Sustainable Food And Nutrition Security (SUSFANS). Er werkten 60 onderzoekers van verschillende onderzoeksinstituten uit tien verschillende EU-landen aan het onderzoek, dat door de EU met 5 miljoen euro werd gefinancierd. Zij werkten samen met 30 vertegenwoordigers van de voedselindustrie, boeren en vissers, consumenten en maatschappelijke organisaties. Bovendien werden in Tsjechië, Frankrijk, Italië en Denemarken workshops en case studies gedaan om de inzichten uit het project toe te passen in de praktijk van die landen.

De onderzoekers verzamelden statistische gegevens op 16 meetlatten op het gebied van gezondheid, milieu, rechtvaardigheid en winstgevendheid van bedrijven, en combineerden dat in een innovatieve set rekenmodellen. Daarmee zijn scenario’s voor de toekomst uitgewerkt die met de mensen uit de praktijk zijn besproken. Binnen WUR werkten Wageningen Economic Research en de vakgroepen Humane voeding, Dierlijke productiesystemen en Operations research samen aan het project.

Dashboard toont effect beleid

‘SUSFANS is een dashboard waarmee beleidsmakers de effecten van hun keuzes op het voedselsysteem kunnen aflezen. Voor bedrijven is het een spiegel waartegen ze hun innovatiestrategie kunnen houden, bijvoorbeeld om een bijdrage te leveren aan de verduurzaming van diëten’, zegt Achterbosch. SUSFANS heeft een visualiser die het dashboard in beeld brengt. Daarop is de ontwikkeling van verschillende scenario’s af te lezen, tussen nu en 2030 en 2050. Het brengt ook de uitdagingen en wisselwerkingen, zogenoemde trade offs, in het voedselsysteem in beeld. Het overzicht is niet compleet. Op het punt van sociale rechtvaardigheid of de verdeling van risico tussen boeren en retailers zijn er te weinig data voor de hele EU. Toch benoemen de onderzoekers die aspecten ook omdat ze wel van belang zijn en de vinger leggen op belangrijke kennisleemtes in de EU.

Duurzaam = gezond en winstgevend

Het goede nieuws is dat het mogelijk is voor de EU om binnen enkele decennia duurzame diëten en een duurzaam voedselsysteem te bereiken. Milieuvriendelijker eten is in grote lijnen vaak gezonder. En ook al leidt verduurzaming tot een hogere kostprijs, een duurzame productie van voedsel kan de voedselindustrie competitiever maken. Achterbosch: ‘De internationale concurrentie op gebied van voedsel neemt toe, de technologische voorsprong van de EU neemt af. Er moet een omslag komen in de productie, van de laagste kostprijs naar de hoogste waarde. Van kwantitatief naar kwalitatief, bijvoorbeeld met een accent op circulariteit, dierenwelzijn of consumentenbeleving. Bedrijven hebben steeds vaker interesse in een visie op een brede innovatiestrategie. Wij helpen ze daarbij.’

De eerste bedrijven zijn al aangehaakt. Als vervolg op SUSFANS wordt gewerkt aan een publiek-privaat partnerschap met een aantal grote voedselverwerkende bedrijven waarbij ook de World Business Council for Sustainable Development is betrokken. Ook op het niveau van steden is SUSFANS toepasbaar. Met een nieuwe subsidie van de EU gaan elf steden in de EU, waaronder Milaan, voedselinnovaties testen en op basis van SUSFANS werken aan een integraal voedselbeleid. Voor de beleidsdirecties van de Europese Commissie heeft de kennis die in SUSFANS is opgedaan bijgedragen aan de nieuwe “Farm to fork”-voedselstrategie onder de Green Deal.