Sterfte van wilde giebel door het goudvis herpesvirus CyHV-2

Eind mei 2020 is een grote vissterfte van alleen giebels gemeld in Noord-Holland, in de Krommenier Woudpolder. Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) onderzocht de oorzaak van de sterfte. Het goudvis herpesvirus CyHV-2 werd in grote hoeveelheid aangetoond in de ingezonden giebels. Daarnaast waren de giebels wat mager, vertoonden wat kieuwontsteking en bevatten veel uitwendige parasieten; Trichodina (eencellige ciliaten) en Gyrodactylus (trematode kieuwwormen).

Giebelsterfte in open water

Het goudvis herpesvirus is de doodsoorzaak. De huid- en kieuwparasieten zullen de giebels zwakker hebben gemaakt, doordat zij de slijmlaag en de kieuwen van de giebels aantasten. Dit geeft stress en daarmee worden vissen vatbaar voor andere ziekteverwekkers. Door de zachte winter konden visparasieten goed overleven. Dat geeft in het voorjaar, met stijgende watertemperatuur, vaak extra zware infecties van vissen. Die vissen hebben door de zachte winter geen echte rustfase gehad en dat maakt hen ook zwakker; de motor bleef als het ware de hele winter doordraaien. Andere stressfactoren dan parasieten, bijvoorbeeld een mindere waterkwaliteit door algenbloei, kunnen ook het (mogelijk al langer aanwezige) virus activeren en aanleiding geven tot ziekte bij de giebels.

Onschadelijk voor andere vissen, dier en mens

CyHV-2 is uitsluitend schadelijk voor vertegenwoordigers van het genus Carassius, te weten: giebel, goudvis en kroeskarper. Het is dus niet schadelijk voor andere vissoorten of diersoorten, noch voor de mens. Het eten van giebels levert ook geen risico van ziekte op voor mens en dier. De ziekte is niet aangifteplichtig voor de EU of elders in de wereld.

Is dit goudvis herpesvirus nieuw?

We kennen het CyHV-2 in giebels al enige jaren in Nederland. In het Westland werden in mei 2011, augustus 2011 en in mei 2015 ook hoge giebelsterfte onderzocht, waarbij CyHV-2 steeds de oorzaak van de sterfte bleek te zijn. Het virus kan ziekte veroorzaken bij watertemperaturen tussen de 20 en 25°C doorgaans, met name bij gestreste giebels. Ook in de huidige ziekte-uitbraak was de watertemperatuur rond de 20°C.

Verder is in Europa CyHV-2 tot nu toe aangetoond in wilde giebel in Tsjechië en in Oostenrijk. Omdat er niet op dit virus wordt gemonitord, is te verwachten dat het virus op meer plaatsen in Europa aanwezig is.

Wordt er iets gedaan tegen de vissterfte?

De giebel wordt als een invasieve exoot gezien die zich in Nederland zeer goed weet te handhaven. Daarom worden er geen maatregelen genomen tegen de uitbraken. Sowieso is dat moeilijk in open water. Na een piek in sterfte van giebel zal de ziekte vanzelf uitdoven.

Wat zijn de verschijnselen van de ziekte?

Bij de afgelopen ziektegevallen van CyHV-2 in giebels zagen we de volgende verschijnselen:

Hoe wordt het virus overgedragen?

Buiten de vis blijft het virus korte tijd infectieus, hoe lang is niet bekend en hangt van de temperatuur af.

  1. Hengelsporters kunnen het virus via water aan visgerei en laarzen overbrengen van het ene naar het andere water. Het is daarom af te raden op één dag meerdere wateren te bezoeken als er een vissterfte optreedt.
  2. Het CyHV-2 kwam ook een enkele keer voor in importgoudvis vanuit o.a. China, Singapore en Israël, zoals door Wageningen Bioveterinary Research aangetoond.
  3. Indien mensen een zieke goudvis zouden uitzetten kan het virus naar wilde vissen, in dit geval giebels, worden overgedragen. Dit is dus een risico en zelfs verboden. Uitzetten van levende vis mag namelijk alleen door instanties met een officiële ontheffing.

Is er iets tegen CyHV-2 te doen?

Nee, tegen deze virusziekte is geen medicijn voorhanden. Bij een minder ideale watertemperatuur zullen de verschijnselen afnemen en kan de vis weerstand opbouwen. Of dit blijvende weerstand is is niet bekend. Herpesvirussen kunnen in het algemeen latent aanwezig blijven in de vis en bij stress ziekte veroorzaken.