Leidraad geomorfologisch beek- en rivierherstel
Deze tool is een leidraad voor het geomorfologisch ontwerpen van beek- en rivierbeddingen. Met dit stappenplan kunnen alle relevante factoren worden meegenomen en getoetst. Het eindontwerp gaat uit van een dynamisch evenwicht dat door natuurlijke processen als erosie en sedimentatie in stand wordt gehouden. Er kunnen verschillende inrichtingsvarianten worden ontworpen, beoordeeld en vergeleken. Daarnaast geeft deze tool richtlijnen voor beheer en monitoring.
Stappenplan voor een duurzame inrichting en beheer van beken en rivieren.
Voorspelling en monitoring
Inzet van deze tool zorgt ervoor dat ontwerpen van beddingen en (neven)geulen in beek- en rivierherstel aansluiten bij de natuurlijke terreingesteldheid. Het patroon en de dimensies van een bedding of geul hangen af van de afvoer door de geul, de samenstelling van het beddingmateriaal, de stabiliteit van de oevers en het dalverhang. Deze tool bestudeert en kwantificeert deze relaties om de toekomstige vorm van de bedding voor een dynamisch evenwichtssituatie te kunnen voorspellen. Naast het ontwerpen van verschillende planvarianten en het opstellen van beheerrichtlijnen, voorziet de leidraad ook in evaluatie. Beek- en rivierherstel verloopt namelijk dynamisch en vraagt om goede monitoring en een flexibele inrichtings- en beheerstrategie.
Integraal ontwerp
De leidraad bestaat uit een stappenplan. Na het maken van een ruimtelijke landschapsanalyse wordt het toekomstige geulpatroon en bijbehorende breedte en diepte berekend en voorspeld. Na verdere ruimtelijke uitwerking wordt het ontwerp gemaakt, waarvoor ook gebruik wordt gemaakt van informatie over ecologie, infrastructuur en cultuurhistorie. Vervolgens wordt het ontwerp met modellen getoetst op hydraulische en hydrologische effecten en indien nodig aangepast. Ten slotte worden de plannen voor monitoring en beheer uitgewerkt, als integraal onderdeel van het ontwerp.
Praktijk: Overijsselse Vecht
Vanuit het programma ‘Ruimte voor de Vecht’ zijn de mogelijkheden bestudeerd om de Overijsselse Vecht van een gekanaliseerde en gestuwde rivier om te vormen naar een ‘halfnatuurlijke laaglandrivier’. De Overijssels Vecht is volgens de methodiek van de leidraad een laagdynamische meanderende rivier. Met de berekeningen van de afmetingen van het patroon en de geul is een in het landschap ingepaste nieuwe rivierbedding ontworpen. Na hydraulische en hydrologische toetsing is het ontwerp aangepast, om knelpunten te voorkomen. Het uiteindelijke basisontwerp dient als uitgangspunt voor de variantontwikkeling in het project.