Werken aan klimaatadaptie met de Ronde Landschap-visie
Bij planningsopgaven is een samenhangende visie nodig op de toekomst van stad en land in een steeds maar veranderend klimaat. Hoe kunnen landschappen in Nederland klimaat robuust worden, zonder daarbij te kort te doen aan de verschillende functies die een landschap heeft?
Een visie hierop is beschreven in de position paper Het Ronde Landschap. In Zuid-Holland is het toegepast om een bijenlandschap te creëren rondom het bedrijventerrein van Heineken. Er is een landschap ontstaan waar bijen weer volop voedsel kunnen vinden én het is er aantrekkelijk om te wonen, werken en recreëren.
Deze Landschapsgestuurde Aanpak is ontwikkeld door Wageningen University and Research (WUR). De stikstofcrisis laat zien dat problemen nog steeds sectoraal worden aangepakt, en dat pleisters plakken niet helpt. Aan complexe planningsopgaven kan de visie van het Ronde Landschap een bijdrage leveren. Er moet gekeken worden naar alle lagen en functies van het landschap bij het maken van gebiedsprocessen, en daarbij zijn klimaatrobuuste biodiversiteit en circulariteit belangrijke uitgangspunten. Daarom worden er Nature-based solutions ingezet: het gebruiken van de processen in de natuur zelf. Dit is een systeembenadering, waarbij wordt meebewogen met de natuur, in plaats van er tegenin. Want stad en platteland zijn geen geïsoleerde systemen.
Naast het bijenlandschap is de Klimaateffectatlas Vallei en Veluwe een voorbeeld van landschapsgestuurde aanpak. In deze atlas zijn het stedelijk en landelijk gebied in beeld gebracht op basis van geomorfologie, bodem en water. Stuwwallen, dekzandlandschap en gebieden waar droogte is zijn aangegeven met verschillende kleuren. Door dwarsdoorsnedes is er goed zichtbaar waar mogelijkheden zijn om regenwater te laten infiltreren. Er is ook informatie in te vinden over hoe de effecten van wateroverlast, droogte en hitte zich ontwikkelen op lange termijn. De atlas is gemaakt in opdracht van samenwerkende overheden en uitgevoerd door WUR, SWECO en Climate Adaptation Solutions (CAS), onder leiding van Wageningen Environmental Research.
De landschapsgestuurde aanpak is ook gebruikt bij een project van Ruimte voor de Rivier in de Millingerwaard. Het oorspronkelijke inrichtingsplan moest geoptimaliseerd en geactualiseerd worden, met een focus op de ecologische inrichting en recreatieve doelstellingen. Door landschapsgestuurd te denken is het inrichtingsplan nu gestaafd door grondige kennis van het riviersysteem en de ondergrond en de ecologische mogelijkheden. Ook is er interactie tussen de initiatiefnemers, grondeigenaar, beheerder en gebruikers.
Bij alle projecten is het belangrijk om dwars door belangen en bestuurlijke aangelegenheden heen te werken. Landschappen houden niet op bij gemeentegrenzen, dus de Omgevingswet is een onbruikbaar instrument. Lokale oplossingen hebben de voorkeur, maar de grootste winst zit in samenwerken op een hoger schaalniveau, waarbij alle lagen van het landschap worden meegenomen. Het Ronde Landschap is nodig, bij kringlooplandbouwvisie tot de regiodeals.
Het paper komt voort uit het Kennisbasis-programma Circulair & Klimaatneutraal van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.