Blogpost
BLOG - Zuivere voedselkunst
Wat komt er het eerst bij je op als je aan eten denkt in combinatie met het onvolprezen Rijksmuseum? Misschien schieten de ‘voedselstillevens’ van de Hollandse schilders Pieter Claesz, Willem Heda of Adriaen Coorte je in gedachten. Naast deze oude meesters herbergt het Rijks momenteel de ultramoderne foto’s van Henk Wildschut die hij maakte over het thema voedsel. Het zijn allesbehalve zwart-wit beelden geworden.
Het Rijksmuseum geeft al bijna 40 jaar lang jaarlijks een opdracht aan een fotograaf om een serie foto’s te maken van een actueel aspect in de Nederlandse samenleving. Dit jaar vielen Wildschut en het onderwerp voedsel deze eer te beurt.
Wie rekent op culinaire hoogstandjes, kleurrijke marktkramen of boordevolle boodschappentassen komt bedrogen uit. Er is geen supermarkt, restaurant of delicatessezaak te bekennen op Wildschuts foto’s. Evenmin krijgen we dartelende lammetjes in de lentezon te zien. Net zo goed ontbreekt het aan beelden van dauwbedruppelde tomaten in het frisse ochtendlicht of berijpte kleivoren in oneindig laagland. Het vermijden van de idylle betekent niet dat vervolgens de toevlucht wordt gezocht tot horrorbeelden van dierentransport, voedselverspilling of horizonvervuiling.
Wildschut wil geen eenzijdige zwart-wit beelden maken omdat zijn excursies door voedselland hem, zo laat hij weten in het begeleidende fotoboek Voedsel, hebben geleerd dat voedsel complex en veelomvattend is. Dit leerpunt stemt overeen met dit jaar verschenen studies vanuit het LEI 'Energieke zoektochten naar verduurzaming in landbouw en voedsel' en het PBL 'De macht van het menu', en herinnert ons eraan dat we de nuance levend proberen te houden in de gepolariseerde polemiek over voedsel.
Romantiek maakt bij Wildschut plaats voor cleane realiteit. Veel fel lamplicht is op de foto’s te zien. Veel (roestvrij)staal ook en beelden die verwijzen naar hygiëne en high tech, naar innovatie en industrialisatie. De voedselwereld ziet er door Wildschuts lens schoon en klinisch uit, zonder helemaal koud en kil te worden. Zuiver is wellicht het juiste woord. Wildschuts foto’s zijn zuivere voedselkunst. Behalve de gefotografeerde machines en gebouwen worden ook de mensen en dieren vrijwel smetteloos geportretteerd.
Ongetwijfeld ben ik een onverbeterlijke romanticus als mijn favoriete foto de plaat is waarop een pluimveehouder voor zich uit zit te mijmeren terwijl hij omringd wordt door zijn schare bruine Lohman scharrelkippen. Een romantiek die weer voor een deel schijn is omdat het hier om Helmus Torsius gaat die met een pluimveebedrijf van zo’n 115.000 kippen allerminst een keuterboertje uit het Ot en Sien-tijdperk is, maar elke dag zo kostenefficiënt mogelijk rond de 110.000 eieren afzet.
En zo stemmen meer van Wildschuts foto’s tot nadenken omdat ze een meerduidige boodschap bevatten. Deze (her)bezinning past bij de kersttijd. De voedselfoto’s van Wildschut zijn als toepasselijke amuses of friandises bij de kerstdis. Maak van de gelegenheid gebruik de foto’s te gaan bekijken, zou ik willen zeggen. Het geestesvoedsel bevindt zich nog tot 7 januari in het Rijks. Wel even zoeken, want het fotowerk hangt op een heel wat minder prominente plaats dan de schilderijen van Pieter Claesz, Willem Heda en Adriaen Coorte. En dat is misschien wel exemplarisch voor de plaats van voedsel heden ten dage: hoe prominent en overvloedig aanwezig eten ook mag zijn tegenwoordig, de waardering ervoor stoppen we vaak genoeg weg in een achterafgangetje. Mogelijk duurt het ook voor de foto’s van Wildschut nog 400 jaar voordat ze richting eregalerij opschuiven.