Blogpost
BLOG - Veilig vlees is gedeelde verantwoordelijkheid
Met regelmaat berichten de media over ondeugdelijke praktijken in de vleesketen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde onlangs na het doorlichten van de vleesketen, dat de veiligheid van vlees niet is gegarandeerd. De laatste jaren is de sector zelf in grotere mate verantwoordelijk geworden om deze te waarborgen.
Naar aanleiding van de analyse van de Onderzoeksraad hebben de verantwoordelijke bewindsvrouwen minister Schippers (VWS) en staatssecretaris Dijksma (EZ) aangegeven dat het toezicht op de voedselveiligheid in de agrarische ketens weer meer een publieke aangelegenheid wordt. Het privaat uitgeleende toezicht wordt na bijna tien jaar teruggehaald en weer onder de vlag van de overheid gebracht. Het geprivatiseerde toezichtsmodel wordt zogezegd genationaliseerd.
Veilig vlees is publiek belang
De jongste kabinetsreactie betekent niet dat de overheid het heft volledig in handen neemt. Het uitgangspunt is en blijft dat veilig vlees een publiek belang is. Maar hiermee is de overheid niet de eerstverantwoordelijke voor de veiligheid van het aangeboden vlees. Het private bedrijfsleven – de vleesketen – houdt een grote eigen verantwoordelijkheid. Dat was zo en dat blijft zo. Coöperatie en coördinatie tussen overheid en private ketenpartijen is onvermijdelijk vanwege de complexiteit en de omvang van activiteiten in de vleesbranche. Nog steeds is toezicht op controle het basisprincipe dat de overheidsbemoeienis fundeert: bedrijven hanteren hun eigen kwaliteitssysteem en het publiek (systeem)toezicht is daarop toegesneden. Het is eenvoudig ondoenlijk van overheidswege alle activiteiten in de gaten te houden of vleespartijen te bemonsteren. Verantwoordelijkheidsbesef en medewerking vanuit de vleesbedrijven blijven onontbeerlijk voor veilig vlees. En daarmee van vitaal belang. Bovendien is de Algemene Levensmiddelenverordening van de EU glashelder: bedrijven zijn zelf in de eerste plaats verantwoordelijk voor de veiligheid en de kwaliteit van het voedsel.
Betere afstemming en risicogericht toezicht
In het aangekondigde toezichtmodel ontstaat meer afstand tussen (publieke) toezichthouder en (private) ondertoezichtgestelde. Van overheidswege is het zaak de juiste kritische distantie te vinden, die zowel de noodzakelijke intensieve samenwerking met bedrijven mogelijk maakt, als ook de autoriteit van de overheid als toezichthouder ondersteunt. Belangrijk in dit kader is risicogericht toezicht, zodat de toezichtcapaciteit van de overheid optimaal kan worden ingezet. Toezicht in termen van alles en altijd is geen haalbare kaart. Toezicht op basis van inzicht in wat van bedrijven in de vleesketen verwacht mag worden als het gaat om hun garantstelling voor veilig vlees, is wel realistisch en effectief. Dit vraagt om sectorkennis en deskundigheid over de betrouwbaarheid en reputatie van bedrijven. Ook onderzoek dat zich richt op bestuurlijke verankering van private kwaliteitssystemen en een betere informatie-uitwisseling tussen toezichthouder en ondertoezichtgestelde draagt bij aan veiliger vlees. Periodieke gegevensuitwisseling is een belangrijke aanvulling op de fysieke aanwezigheid van controleurs. Het geeft ook een andere invulling aan de relatie tussen publieke en private actoren.
Het meest vernieuwend en waardevol zal de voorgenomen toezichtconstellatie zijn als die leidt tot betere afstemming en gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheid en ketenpartijen. Want dat is dé (uit)weg naar reductie van de voedselveiligheidsrisico’s in de vleesketen.