‘Phishing’ naar afval voor de volgende generatie

Foto: Katell Hamon tijdens haar presentatie

Kun jij een slimme oplossing bedenken om de visserij te helpen hun afval uit zee te houden?

Dat was de vraag die werd gesteld aan de deelnemers van de tweede VisHack-hackathon die op 15 en 16 februari door Stichting De Noordzee werd georganiseerd in het vissersdorp Urk. Een groep van 45 wetenschappers, industrieel designers, ambtenaren, activisten en leden van de gemeenschap kwamen bijeen om het probleem van visserij-afval in zee aan te pakken. De dag begon al vroeg met een rondleiding op de visafslag van Urk en een inleiding tot de uitdagingen door Marijke Boonstra van Stichting De Noordzee. Vismateriaal zoals stukken net, touw en vispluis vormen het grootste deel van het afval dat op geïsoleerde stranden (d.w.z. stranden zonder toeristen) wordt teruggevonden tijdens opruimacties in Nederland. Nederlandse vissers zijn zich steeds meer bewust van hun aandeel in de problematiek van visserij-afval in zee en daarom zijn de praktijken in de afgelopen jaren verbeterd. Ze nemen enthousiast deel aan het vrijwilligersprogramma Fishing for Litter, waarbij ze jaarlijks honderden tonnen afval aan wal brengen. Ook speelden ze een belangrijke rol bij het opruimen van de MSC Zoe-containers.

Helaas kan het leven op een vissersschip druk en vermoeiend zijn en vissers vertrouwen vaak op traditie en routine om hun werk op zee uit te voeren. Om veiligheidsredenen moet het dek van een vissersschip altijd opgeruimd zijn, wat een correct afvalbeheer kan tegenwerken. Er is daarom nog veel ruimte voor verbetering om een afvalvrije visserij te bereiken.

De uitdagingen van dit jaar weken iets af van de gebruikelijke uitdagingen van een hackathon. In plaats van gebruik te maken van big data, hacken en programmeren, willen we het de visser gemakkelijker maken om onder alle omstandigheden op de juiste manier om te gaan met afval: in een storm, midden in de nacht of wanneer hij doodmoe is na een week werken op zee.

Dus hoe kun je vissers motiveren om tijd en aandacht te besteden aan het op de juiste manier afvoeren van beschadigde netten en touwen die op zee aan boord komen?

Als specialist in gedragswetenschap bij Wageningen Economic Research heeft een deel van mijn onderzoek betrekking op effectieve manieren om het gedrag in de visserij te veranderen. Om een aantal principes uit de gedragswetenschap toe te passen tijdens de hackathon, gaf ik een korte presentatie over hoe gedrag kan worden gestuurd. Traditionele manieren om gedrag te motiveren zijn onder meer regels, wetten, informatie en financiële prikkels, die de meeste deelnemers aan VisHack al kenden. Ik wilde hen laten kennismaken met de zogenaamde nudging-techniek: interventies die het gedrag beïnvloeden zonder strafmaatregelen, boetes of subsidies.

Ik presenteerde vervolgens enkele voorbeelden van nudging die al worden gebruikt in de maatschappij, zoals de wereldberoemde vlieg in de urinoirs op Schiphol. Daarnaast gaf ik de VisHackers een aantal tips voor een effectief nudging-ontwerp dat ze de komende twee dagen als inspiratiebron konden gebruiken.

Deze vier manieren zijn gebaseerd op het EAST-framework.

Om zich in de vissers te kunnen verplaatsen, bezochten de deelnemers een vissersschip. Daar konden ze een schipper vragen stellen over het leven aan boord van een vissersschip en kwamen ze meer te weten over de beperkingen van het leven op zee. Na deze uitgebreide introductie was het tijd om te hacken! We gingen naar onze vertrekken aan boord van de Noorderkroon (zie foto), waar we werden ontvangen door het Zeekadetkorps van Urk. Vier teams hebben 30 uur lang al hun creativiteit ingezet om originele oplossingen te vinden voor vier specifieke uitdagingen voor een schonere zee:

1. De afvalopslag aan boord verbeteren
2. De afvalinzameling aan land/in havens verbeteren
3. Een beloningsysteem ontwikkelen dat vissers aanmoedigt en stimuleert om zich in te zetten voor een schonere zee
4. Het afval registreren dat aan land wordt gebracht

En de winnaar is... de volgende generatie!

Alle vier de oplossingen die de VisHackers presenteerden, omvatten gedragsaspecten. De meeste oplossingen waren erop gericht om het leven van de vissers gemakkelijker te maken: opslag van plastic direct naast de sorteertafel (uitdaging 1), afvalbakken naar de vissers brengen wanneer ze aanmeren zodat ze hun afval niet hoeven weg te brengen (uitdaging 2) of gebruikmaken van vuilniszakken die de afvalregistratie automatiseren (uitdaging 4, de winnaar). Frits van Dellen, actief visser en deelnemer aan VisHack, was het meest geïnteresseerd in de oplossing die werd voorgesteld voor uitdaging 3 en die meer inspeelde op het sociale aspect van de uitdaging. Toch won deze oplossing niet. Samen met collega-hackers bedachten we een manier om oude netten en vismateriaal te recyclen om er speeltuinen voor kinderen van te maken. Daarnaast stelden we voor om vissers scholen te laten bezoeken om les te geven over een schonere zee. Voor Frits was het belangrijk om met de volgende generatie samen te werken om het probleem van visserij-afval op te lossen, om te laten zien dat de band van een visser met zijn gemeenschap veel sterker is dan strafmaatregelen, boetes of subsidies.

Geïnteresseerd in hoe je gedrag kunt veranderen?

Foto: Klaar om aan boord te gaan van de Noorderkroon voor een tweedaagse VisHack