Dossier

Stalbranden voorkomen

De kans op een stalbrand is klein, maar de gevolgen enorm. Dieren kunnen zichzelf niet beschermen en kunnen vaak niet vluchten. Brand laat ook een diepe indruk achter bij het boerengezin en betrokken hulpverleners. Iedere stalbrand is er één te veel. Samen met partners werkt Wageningen University & Research (WUR) aan maatregelen om stalbranden te voorkomen en stallen brandveilig te maken.

Hoeveel dieren komen er jaarlijks om bij stalbranden in Nederland?

Nederland telt meer dan 75.000 stallen met in totaal 98 miljoen kippen, 11 miljoen varkens en bijna 4 miljoen runderen (CBS, 2022). Het risico op stalbranden bij hokdieren zoals pluimvee en varkens is hoger dan bij graasdieren zoals koeien, schapen, geiten en paarden.

In 2022 vonden er 42 stalbranden in ons land plaats. Bij 18 daarvan was sprake van dierlijke slachtoffers. Hierbij kwamen ruim 130.000 dieren om. Dat het aantal zo hoog uitvalt, komt doordat er ook enkele pluimveebedrijven getroffen zijn, in tegenstelling tot in 2021 (bron: Verbond van Verzekeraars, 2022).

- Het social media element kan niet getoond worden - controleer uw instellingen

Waardoor ontstaan stalbranden?

Van ongeveer de helft van de stalbranden is de oorzaak onbekend. Oorzaken zijn niet altijd te achterhalen, vanwege de hevigheid van een brand of omdat er door asbest geen onderzoek kan worden gedaan. Branden hebben vaak een technische oorzaak, zoals kortsluiting en oververhitting van elektrische systemen. Daarnaast kunnen stalbranden bijvoorbeeld ontstaan door hooibroei, zelfontbranding van werktuigen of via haarden/kachels (bron: Risicomonitor Stalbranden).

Is er bij grote stallen meer kans op brand?

Door de schaalvergroting in alle sectoren ligt het voor de hand dat het aantal dieren dat omkomt bij een grote bedrijfsbrand hoger zal liggen. Schaalvergroting gaat vaak gepaard gaat met een intensiever gebruik van elektrische apparatuur en automatisering, wat een groter risico voor het ontstaan van brand kan betekenen (bron: artikel V-focus). Daarom is het belangrijk om in te zetten op het detecteren van brandgevaarlijke afwijkingen in technische systemen, vóórdat er daadwerkelijk brand ontstaat.

Wat is er al gedaan om stallen brandveilig te maken?

In 2012 leverde Wageningen University & Research in opdracht van de overheid een rapport met aanbevelingen op. Dat rapport gaf:

  1. Inzicht in naleving van de regelgeving voor preventie van stalbranden
  2. Inzicht in mogelijkheden om dieren beter te beschermen tegen brand
  3. Advies over verbetermogelijkheden

Vervolgens is het Actieplan Stalbranden 2012-2016 opgesteld. De wettelijke eisen voor nieuwe stallen zijn in 2014 aangescherpt, het bewustzijn van veehouders over brandveiligheid is vergroot en stalbranden worden beter geregistreerd.

Uit de evaluatie door Wageningen University & Research in 2017 bleek dat brandpreventie onverminderd door moet blijven gaan om het aantal dierlijke slachtoffers verder te verminderen. Daarna is het Actieplan Brandveilige Veestallen 2018-2022 opgesteld. Het accent ligt daarbij op het verbeteren van de brandveiligheid in bestaande stallen.

Partners actieplan stalbranden

LTO Nederland, de Dierenbescherming, het Verbond van Verzekeraars, Brandweer Nederland en de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) werken gestructureerd samen aan de uitvoering van het actieplan. Daarbij trekken zij samen op met het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Waar zet het huidige plan op in?

Er is een groot aantal acties geformuleerd in het Actieplan Brandveilige Veestallen 2018-2022. De eerste prioriteit ligt bij brandpreventie, maar er wordt ook ingezet op het beter beheersbaar maken van branden. Bewustwording creëren over een brandveiligere bedrijfsvoering blijft een belangrijk aandachtspunt.

Een paar voorbeelden van acties uit het plan:

  • Er vinden periodieke elektrakeuringen plaats in de varkens- pluimvee- en kalversector, en eventuele tekortkomingen worden verholpen.
  • De sector zet in op plaagdierenbestrijding om kortsluiting door knagen aan kabels te voorkomen.
  • Er worden bijeenkomsten gehouden en andere voorlichtingsacties gedaan gericht op veehouders en erfbetreders.
  • Er is een innovatiewerkgroep opgericht die nieuwe ideeën voor het voorkomen of bestrijden van stalbranden opspoort en waar initiatiefnemers terecht kunnen.
  • WUR onderzoekt snelle detectie van brand en brandgevaarlijke afwijkingen in systemen in technische ruimtes, in combinatie met een brandcompartiment. Een belangrijke vraag is hoe dit snel bij bestaande stallen ingevoerd kan worden.

Op 8 oktober 2021 kondigde minister Schouten een pakket aan maatregelen aan om het aantal stalbranden en dierlijke slachtoffers in Nederland snel te verminderen. Naar aanleiding verricht Wageningen University & Research in 2022 onderzoek naar brandwerende wanden die de technische ruimte van de dierruimte scheiden.