Verleiden tot een gezonde leefstijl

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

De hoge gemiddelde levensverwachting van circa 83 jaar (vrouwen) en 80 (mannen) in Nederland ten spijt, is het gemiddelde aantal gezonde levensjaren beperkt tot zo’n 64 jaar. Met name mensen met een lage opleiding leven wel 19 jaar korter in goede gezondheid dan hoogopgeleiden. Vijf miljoen Nederlanders lijden onder een chronische ziekte zoals diabetes, depressie of hartfalen. Om dat aantal terug te dringen is aandacht voor gezond gedrag en gedragsverandering naar een gezondere leefstijl nodig, zo bepleit prof. De Vet in haar inaugurele rede ‘A taste of temptation: contextual approaches to health behaviour change’.

Gezond leven is moeilijk

Maar waarom is gezond leven tegenwoordig zo moeilijk? Hoe komt het dat we wel willen maar dat het eenvoudig niet lukt om de gezonde keuze te maken. Wie eraan begint valt gemakkelijk terug in de oude patronen. Kennelijk is gezond leven een complexe zaak, concludeert prof. De Vet. Zij schetst dat er de afgelopen decennia veel is veranderd in de omgeving waarin we consumeren. Het assortiment levensmiddelen is verbreed tot tienduizenden producten. Het is heel gewoon om in een supermarkt tegen de vijftig varianten aan hagelslag aan te treffen. Het aantal locaties waar eten wordt aangeboden is gigantisch gegroeid, van een cafetaria om de hoek, terrassen, kantines, stations of sporthallen, tot zelfs in ziekenhuizen waar ook de gevolgen van de ongezonde keus worden bestreden. Daarnaast is dit aanbod uitgegroeid tot een 24/7 eetservice. “Verleidingen zijn overal”, besluit de hoogleraar.

Verleiding voor gezonde leefstijl

Toch ziet de Wageningse hoogleraar kansen voor een gezondere leefstijl. Zij onderzoekt daartoe eerst de mechanismen van hoe de omgeving mensen verleidt tot bepaald (eet)gedrag. Vandaaruit zijn er mogelijkheden om in te grijpen op leefpatronen. Vanuit vier perspectieven gaat ze de uitdaging aan.

Bitterballen

Prof. De Vet richt zich op wát gebeurt wanneer op een feestje een schaal dampende bitterballen langskomt en de feestvierder impulsief naar de ballen reikt, terwijl een trage inwendige stem roept deze ongezonde handeling achterwege te laten. Per dag maken we wel zo’n 200 beslissingen rondom ons eten. Het grootste deel, zo’n 70%, maken we automatisch en intuïtief zonder er uitgebreid bij stil te staan In plaats van deze ‘gedachteloosheid’ te bestrijden, suggereert prof. De Vet om het juist in te zetten zodat mensen automatisch en intuïtief de gezonde keuze maken. Dat kan door de methode van de ‘zachte dwang‘ (nudging) toe te passen. Door bijvoorbeeld in een experiment een schaaltje met chocolaatjes 50 cm verder weg te zetten, zakte het aantal mensen dat wat at met 40%. “En het gunstige effect is dat wanneer een goede gewoonte is gevormd, deze moeilijk is te doorbreken.”

Aangebroken zak

Niet alleen de gemakkelijke toegang tot eten, maar ook eetsporen of tekens van anderen kan het eetgedrag bevorderen, bijvoorbeeld als duidelijk te zien is dat een zak met chips al aangebroken is of wanneer grote porties worden aangeboden. Mensen interpreteren de aanwezigheid ervan als ‘sociaal kennelijk normaal‘.

Omgaan met lekkernijen

Sommige personen kunnen gemakkelijk weerstand bieden aan voedselverleidingen. Prof. De Vet onderzoekt wat deze individuen anders doen waardoor ze gemakkelijk langs verleidingen navigeren. Zo hebben mensen met een ‘slechte rem’ veel meer moeite om zich te bedwingen bij het zien van eten.

Maar moeten mensen kunnen omgaan met verleidingen? Prof. De Vet ziet als optie dat mensen leren van een situatie waarbij ze worden uitgedaagd tot ‘niet eten’, ondanks verleidingen. Dat zou de individuele zelfbeheersing blijvend kunnen versterken.