Populatie Grijze Zeehonden in de Nederlandse Waddenzee
Gedetailleerde aantallen en ruimtelijke verspreiding van Grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee.
Na honderden jaren van afwezigheid zijn de grijze zeehonden in de loop van de vorige eeuw teruggekeerd in de Nederlandse Waddenzee (Reijnders et al. 1995), waarschijnlijk vanuit overgebleven populaties langs de kust van Schotland en Engeland. Hoewel er in de jaren ’50 al af en toe een grijze zeehond in de Waddenzee werd gezien, zijn de eerste pups pas in 1980 op de zandbanken van Terschelling waargenomen. In de volgende dertig jaar is de populatie flink gegroeid. In 2021 telden onderzoekers ruim 9069 grijze zeehonden in de hele Waddenzee en Helgoland, waarvan bijna ¾ (6788 dieren) in Nederland. Uit modelberekeningen blijkt dat deze groei niet alleen aan geboortes kan worden toegeschreven (Brasseur et al. 2015). Import van grijze zeehonden uit Groot-Brittannië blijkt nog steeds een grote rol te spelen in de populatieontwikkeling. Grijze zeehonden worden niet overal op het Nederlandse wad evenveel gezien. Veruit de meeste zijn er in het westelijke Waddengebied.
Lees hier meer over de aantallen in de (internationale) Waddenzee in 2020/2021
Telmethodiek
Sinds 2001 zijn de grijze zeehonden opgenomen in de reguliere monitoring, die in het kader van de Wettelijke Onderzoekstaken (WOT) in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) wordt uitgevoerd. Daarvoor tellen onderzoekers van Wageningen Marine Research elk jaar vanuit een vliegtuig de grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee. Dit gebeurt in de twee perioden dat zij het meest op de zandbanken liggen: tijdens de geboorteperiode (december) en wanneer de dieren verharen (maart/april). Om een goed beeld te krijgen zijn er drie tellingen tijdens de geboorteperiode en twee in de verharingsperiode. De tellingen vinden plaats tijdens laagwater en bestrijken het hele Waddengebied; van Den Helder tot de Eems. Hierbij worden alle bekende ligplaatsen vanaf een hoogte van ten minste 500 voet (ruim 150 meter) gefotografeerd.
De route van de vlucht wordt met behulp van GPS geregistreerd. Zo ontstaat er tevens een beeld van de verspreiding van de zeehonden over de verschillende zandbanken in de Waddenzee. Praktisch alle zeehonden die dan op de kant liggen zijn hiermee geregistreerd. Toch komt het voor dat het niet lukt om een groep te fotograferen, deze zeehonden worden apart genoteerd en in de telling meegenomen. Sommige tellingen kunnen niet volledig worden uitgevoerd, bijvoorbeeld omdat een deel van de Waddenzee voor het vliegverkeer is afgesloten. In dat geval kijken we ook naar eerdere of latere vliegtuigtellingen op dezelfde locatie en de trend die we in eerdere jaren hebben waargenomen. Meestal betreft het een klein deel van een gebied met hooguit enkele zeehondengroepen.
Tijdens de geboorteperiode wordt bij de telling onderscheid gemaakt tussen de pups en de volwassen dieren. De geboorteperiode bestrijkt een relatief lange periode. De eerste jongen worden in november gezien, terwijl er ook half januari soms nog pasgeboren pups worden waargenomen. Het aantal getelde pups is altijd een onderschatting van het werkelijke aantal, omdat er op dat ogenblik nog pups geboren moeten worden of al gespeende pups zijn vertrokken van de zandbanken. Doordat er drie keer in het geboorteseizoen wordt geteld, is de kans kleiner het hoogtepunt van de geboortes te missen. Tijdens de verharingsperiode in maart/april wordt twee keer geteld. Ook hier is er kans het hoogtepunt te missen want ook de verharing gaat niet helemaal synchroon - sommige zijn al verhaard terwijl anderen net beginnen (Schop et al. 2017). Tijdens de verharingsperiode zijn pups dan niet meer te onderscheiden van de oudere dieren.
Andere waddenlanden
Verreweg de meeste grijze zeehonden in het oostelijk deel van de Noordzee, maken gebruik van de ligplaatsen in het Nederlandse deel van de Waddenzee. Ongeveer 73% van de grijze zeehonden worden in het Nederlandse deel van de Waddenzee gezien. De afgelopen jaren verspreiden de dieren zich iets meer naar het oosten in het Duitse en Deense waddengebied waardoor dit percentage geleidelijk zakt. In het kader van de trilaterale samenwerking worden sinds 2008 in Duitsland ook speciaal op grijze zeehonden gerichte tellingen uitgevoerd. In Denemarken, waar de aantallen laag zijn, is dit pas sinds 2014 het geval.
Net als bij de gewone zeehonden, worden in overleg met de andere Waddenlanden de teldatums gesynchroniseerd en zijn de tellingen gestandaardiseerd. Uit de twee voorjaars (verharings-)tellingen van de Waddenlanden wordt de meest betrouwbare en volledige telling gebruikt als index voor de populatiegrootte in de gehele Waddenzee (zie informatieblok). Met deze index wordt de populatieontwikkeling in dit gebied van jaar op jaar gevolgd.
De getelde aantallen worden jaarlijks gepubliceerd, de tellingen van de hele internationale Waddenzeepopulatie zijn online gepresenteerd op de site van het Common Wadden Sea Secreteriat (Schop et al. 2022)
De aantallen in Nederland, inclusief die in het Delta gebied staan ook op de site van het Natuurcompendium van het Planbureau voor de leefomgeving (Gewone en grijze zeehond in Waddenzee en Deltagebied, 1960 - 2022). Daarnaast worden de gegevens in groter internationaal verband gepresenteerd zoals in de ICES rapportage van de Working Group on Marine Mammal Ecology (WGMME).
In 2017 is in het kader van de Wettelijke Onderzoektaken een rapport uitgebracht over de aantallen gewone en grijze zeehonden sinds 2002 (Cremer et al. 2017).
Aantal en verspreiding tot en met 2022
In de afgelopen vijf jaar zijn de getelde aantal grijze zeehonden in de internationale Waddenzee gemiddeld jaarlijks met ongeveer 10% gestegen tijdens de verharingsperiode. Desalniettemin, is in 2022 er voor het eerst een afname van 1% waargenomen. Tellingen in toekomstige jaren moet uitwijzen of deze daling doorzet. In de hele Waddenzee werden in 2022 8948 grijze zeehonden geteld, waarvan 6500 in Nederland 1090 op Helgoland, 1086 in Nedersaksen, 152 in Denemarken en 120 in Sleeswijk-Holstein (Schop et al. 2022).
Het aantal grijze zeehonden voor de Nederlandse Waddenzee worden opgesplitst in 12 deelgebieden (figuur 1) die gescheiden worden door wantijen: ondiepe zones die tijdens laagwater moeilijk zijn over te steken. Hieronder wordt per gebied de jaarlijks gepubliceerde aantallen in maart/april weergegeven vanaf 2008 (figuur 2). De meeste grijze zeehonden worden gezien in gebied 3 tussen Vlieland en Terschelling en gebied 1 tussen Den Helder en Texel. In toenemende mate echter, spelen de andere gebieden ook een steeds grotere rol.
Download
Referenties
- Brasseur, S.M.J.M., J.S.M. Cremer, E.M. Dijkman & J.P. Verdaat (2013). Monitoring van gewone en grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee 2002-2012 - Wageningen, Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, WOt-werkdocument 352.
- Brasseur S.M.J.M., van Polanen Petel T.D., Gerrodette T., Meesters E.H.W.G., Reijnders P.J.H., Aarts G. (2015) Rapid recovery of Dutch gray seal colonies fueled by immigration . Marine Mammal Science 31: 405-426 doi 10.1111/mms.12160
- Brasseur S.M.J.M., Carius F., Diederichs B., Galatius A., Jeß A., Körber P., Schop J., Siebert U., Teilmann J., Bie Thøstesen C., Klöpper S. (2020) “EG-Seals grey seal surveys in the Wadden Sea and Helgoland in 2019-2020.” Common Wadden Sea Secretariat, Wilhelmshaven, Germany .
- Cremer, J.S.M., S.M.J.M. Brasseur., A. Meijboom, J. Schop & J.P. Verdaat (2017). Monitoring van gewone en grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee, 2002-2017. Wageningen, Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, WUR. WOt-technical report 104 (WMR-rapport: C095/17).
- Reijnders PJH, van Dijk, J. & Kuiper, D. (1995) Recolonization of the Dutch Wadden Sea by the Grey Seal Halichoerus-Grypus . Biological Conservation 71: 231-235
- Schop, Jessica, Geert M. Aarts, Roger Kirkwood, Jenny S.M. Cremer, and Sophie M.J.M. Brasseur (2017). Onset and Duration of Gray Seal (Halichoerus Grypus) Molt in the Wadden Sea, and the Role of Environmental Conditions. Marine Mammal Science 33 (3): 830–46.
- Schop, Jessica, Christian Abel, Sophie Brasseur, Anders Galatius, Armin Jeß, Kristine Meise, Julia Meyer, et al. 2022. Grey Seal Numbers in the Wadden Sea and on Helgoland in 2021-2022.
- ICES (2022): Working Group on Marine Mammal Ecology (WGMME). ICES Scientific Reports. Report.
Telresultaten ten opzichte van de werkelijke populatiegrootte
Hoeveel zeehonden uit de populatie op de kant komen is afhankelijk van een aantal factoren zoals de getijdecyclus, tijd van de dag, seizoen, weer, verstoring, tijdsduur waarin de zandbanken droogvallen, voedselbeschikbaarheid en periode waarin geboortes, zogen en paartijd vallen. Er blijkt een duidelijke seizoensinvloed te zijn op het aantal dieren dat wordt geteld. Bij grijze zeehonden worden de hoogste aantallen op de zandbanken waargenomen in de maanden maart/april. In de winter (nov-jan) worden de pups geboren. In beide periodes worden verschillende segmenten uit de populatie geteld. Tijdens de geboorte- en zoogperiode (december) zien we vooral de zwangere vrouwtjes, de moederdieren met hun jongen, en volwassen mannetjes. In maart/april tijdens de verharingsperiode worden dieren van alle leeftijden gezien, alleen de pups die net na de zoogtijd zijn verhaard wellicht wat minder.
Uit het feit dat in de verschillende seizoenen andere groepen uit de populatie worden geteld is al af te leiden dat op geen enkel tijdstip in het jaar de gehele populatie op de zandbanken wordt gezien. Daarom is de telling een index, geen werkelijk aantal in het gebied. De index kan wel gebruikt worden om bijvoorbeeld de groei van de populatie te volgen.