Belangrijke mogelijkheden voor de Europese Unie om gezondere voedingsomgevingen te creëren

Overheidsbeleid is van essentieel belang bij het creëren van voedselomgevingen waar het maken van gezonde keuzes wordt ondersteund. Dergelijk beleid is daarom een belangrijk instrument in de strijd tegen overgewicht, obesitas en chronische ziekten. En dat is hard nodig, gezien het feit dat in 2017 meer dan 50% van de volwassen bevolking in de EU overgewicht had, waarvan 15% obesitas. Mensen met obesitas ontwikkelen eerder chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 en ervaren een ernstiger ziekteverloop wanneer ze besmet raken met COVID-19.  

Beoordeling door onafhankelijke deskundigen

Sanne Djojosoeparto, dr. Carlijn Kamphuis (Universiteit Utrecht) en dr. Maartje Poelman (Wageningen University & Research) leidden het onderzoek naar EU-beleid dat invloed heeft op voedselomgevingen. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met Europese partners binnen het beleidsevaluatienetwerk JPI. In hun onderzoek hebben 29 internationale en onafhankelijke voedsel- en gezondheidsdeskundigen de daadkracht van het EU-beleid beoordeeld. De onderzoekers hebben eerst een overzicht van het beleid op EU-niveau opgesteld.

Ze hebben een samenvatting gemaakt van het bestaande beleid met betrekking tot voedselomgevingen voor 26 vooraf gespecificeerde beleidsindicatoren (bijv. voedselsamenstelling, etikettering, promotie, voorziening, detailhandel, groothandel en investeringen) en nog een reeks van 24 indicatoren die betrekking hebben op infrastructuur-ondersteunende domeinen (leiderschap, bestuur, toezicht, financiering, platforms voor interactie en gezondheid op alle beleidsterreinen (HiAP)). Vervolgens beoordeelden deskundigen voor elk van de indicatoren de kracht van het beleid op EU-niveau. De onderzoekers gebruikten de Healthy Food Environment Policy Index (Food-EPI), een internationaal gestandaardiseerd instrument en proces om beleid te beoordelen dat invloed heeft op voedselomgevingen. 

Weinig beleidslijnen voor gezonde voedselomgevingen

Het merendeel van de 26 beleidsindicatoren werd door deskundigen in het huidige beleid als zwak (65%) of zeer zwak/niet bestaand (23%) beoordeeld. Er is bijvoorbeeld geen of zeer zwak beleid op EU-niveau om ongezonde voedselpromotie op verpakkingen, gericht op kinderen, te beperken. Ook is er geen of nauwelijks beleid om de belastingen of heffingen op ongezonde voedingsmiddelen te verhogen. Alleen beleid met betrekking tot ‘voedselsamenstellingsdoelen voor industrieel bewerkte voedingsmiddelen’, ‘ingrediëntenlijsten en voedingsverklaringen’ en ‘voedings- en gezondheidsclaims’ werd als gemiddeld tot sterk beoordeeld.

De EU-ondersteuning voor de infrastructuur werd wat beter beoordeeld. De deskundigen beoordeelden 63% van de 24 indicatoren als gemiddeld en ‘publieke toegang tot voedingsinformatie’ werd door de deskundigen als sterk beoordeeld. De EU-steun aan de infrastructuur werd als zwak beoordeeld op punten zoals ‘duidelijke doelstellingen over voedselinname’, ‘een uitgebreid implementatieplan voor voeding’ en ‘prioriteiten voor het terugdringen van de ongelijkheden in de gezondheidszorg of het beschermen van kwetsbare bevolkingsgroepen’.

Geïntegreerde en uitgebreide aanpak om gezonde voedselomgevingen te creëren

Dit onderzoek toont aan dat de EU ambitieuzere maatregelen moet nemen om voedselomgevingen te creëren waarin de gezonde keuze ook de gemakkelijke keuze is. Deskundigen kwamen met concrete acties voor hoe dit kon worden bewerkstelligd. De EU zou bijvoorbeeld een preventiestrategie voor niet-overdraagbare aandoeningen (NCD’s) op hoog niveau moeten ontwikkelen en de bevordering van gezonde voedingspatronen moeten afstemmen op andere zorgwekkende kwesties zoals klimaatverandering. Ook zou de EU haar lidstaten moeten verplichten beperkingen of verboden op te leggen voor de (online) marketing van voedsel met een hoog gehalte aan verzadigd vet, transvet, zout of toegevoegde suikers gericht op kinderen en jongeren tot 19 jaar. Bovendien moet de EU bindende en ambitieuze voedingssamenstellingsdoelen opstellen voor toegevoegde suikers, zout en verzadigd vet voor alle voedselcategorieën die in de EU-lidstaten worden verkocht.

Onderzoeker Maartje Poelman “We willen dit rapport graag aan de Europese Commissie voorleggen, zodat ze hun huidige beleid kunnen verbeteren. De Farm-to-Forkstrategie bevat nu al enkele acties om de voedselomgeving te verbeteren. Uit ons onderzoek blijkt echter dat er een meer geïntegreerde en alomvattende aanpak nodig is om de lidstaten van de EU te stimuleren en te ondersteunen bij het creëren van gezonde voedselomgevingen.”

Rapport

Dit onderzoek is op 5 maart 2021 gepubliceerd in het rapport: The Healthy Food Environment Policy Index (Food-EPI): European Union. An assessment of EU-level policies influencing food environments and priority actions to create healthy food environments in the EU. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2021.
Djojosoeparto SK, Kamphuis CBM, Vandevijvere S, Harrington JM en Poelman MP, namens het beleidsevaluatienetwerk JPI-HDHL.