Nieuws

Getijdenwerking houdt delta's stabiel totdat de mens zich ermee bemoeit

article_published_on_label
10 augustus 2017

Door de bevolkingsdruk vindt er steeds meer menselijke inmenging plaats in de natuurlijke processen in rivierdelta’s. Ondanks de wereldwijde bezorgdheid hierover nemen deze activiteiten in de grootste rivierdelta's ter wereld toe. De winning van natuurlijke hulpbronnen, het vasthouden van sediment door reservoirs en de stijging van de zeespiegel zijn stuk voor stuk aantastingen van delta’s. Op basis van kennis gedestilleerd uit vele publicaties laat een team van onderzoekers van Wageningen University & Research, Deltares, de Universiteit Twente en de Technische Universiteit Delft de tegengestelde werking zien van de rol van getij in natuurlijke delta’s en in de door mensen beïnvloede delta's.

Onder natuurlijke omstandigheden wordt een delta, althans op de schaal van het landschap, gestabiliseerd door de getijden. De processen waardoor oevererosie ontstaat, worden tegengegaan door de steeds wisselende getijdenstroming. Dat verklaart waarom onbeschermde waterwegen met getij slechts langzaam van plaats veranderen. De getijden worden verzwakt door pieken in de rivierwaterafvoer. Daardoor ontstaat er onder extreme omstandigheden ruimte voor de opslag van het extra water uit de rivier, zodat het overstromingsrisico bij hoge rivierafvoer minder groot is. Bij sterkere getijden wordt de afvoer van rivierwater gelijkmatiger verdeeld over de verschillende aftakkingen in de delta, waardoor kleinere geulen minder snel dichtslibben. “Maar er komen steeds meer menselijke activiteiten in delta’s,” zegt professor Ton Hoitink van Wageningen University & Research. “Er worden stormvloedkeringen gebouwd, er wordt nieuw land gewonnen en er wordt op grote schaal zand gewonnen voor bouwmateriaal. Bij rivierdelta's over de hele wereld blijkt dat de getijdenbeweging in door de mens beïnvloede delta's een destabiliserende rol kan hebben.”

In de Mekong-delta, die gevormd is onder invloed van het getij, heeft zandwinning recentelijk geleid tot substantiële erosie van de rivieroevers. In diverse riviertakken van de Rijn-Maasmonding treedt erosie op en zijn ontgrondingskuilen ontstaan. Deze erosie wordt grotendeels veroorzaakt door de veranderde getijbeweging na afsluiting van het Haringvliet met de Haringvlietdam. De catastrofale overstroming in de Ganges-Brahmaputra-delta door de cycloon Aila in november 2007 werd voorafgegaan door de erosie van de rivieroever aan de mond van de voormalige getijgeulen die werden geblokkeerd door de bedijking.

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de voorspelling van de verdere ontwikkeling van aangetaste rivierdelta's. Met bestaande delta-modellen kan de uitbreiding van rivierdelta's voorspeld worden. Daarbij gaat het in wezen om simulatie van het transport van sediment vanaf de bron in een stroomgebied tot de afzetplaats in de delta. De voorspelling van delta-erosie is minder gebruikelijk omdat deze wordt bemoeilijkt door processen zoals consolidatie, het mengen van zand en slib, en de invloed van moeilijk erodeerbare veen- en kleilagen. Hoitink: “Met het oog op de stijging van de zeespiegel, de afname van sedimentaanvoer en alle rechtstreeks door de mens veroorzaakte veranderingen in delta's is er behoefte aan een nieuwe generatie delta-modellen waarin gebruik gemaakt wordt van kwantitatieve geologische gegevens over de weerstand tegen erosie.”