Smelten taiga- en toendrarietganzen samen tot één soort?

Het verschil tussen een taiga- en een toendrarietgans is niet eenvoudig te zien. Over het algemeen heeft het taiga-type een langere snavel met een brede oranje markering, terwijl het toendra-type een kortere snavel heeft met een kleinere oranje band op de snavel. In het wild is er echter veel variatie waardoor het vaak een uitdaging is om te zien of je te maken hebt met een taiga- of een toendrarietgans. Deze situatie bracht een internationaal team van onderzoekers van Wageningen University & Research, Zweden en Finland ertoe deze vogels nader te onderzoeken. Ze publiceerden hun resultaten in het tijdschrift Heredity.

Genoom-onderzoek

Aan de hand van de volledige DNA-sequenties (de genomen) reconstrueerden de onderzoekers de evolutionaire geschiedenis van deze vogels. De analyses wijzen op een scenario waarin de voorouders van de taigarietgans en de toendrarietgans vanaf ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden op een splitsing van evolutionaire wegen kwamen, waarschijnlijk door zich uitbreidende ijsvlaktes. Vanaf toen volgden zij evolutionair gescheiden paden. Die bleken na de laatste ijstijd weer samen te komen. Waarschijnlijk raakten tijdens de ijstijd verschillende ganzenpopulaties geïsoleerd in ijsvrije gebieden, de zogenaamde refugia.

Een populatie, die aanleiding zou geven tot taigarietgans, leefde in Zuid-Europa, terwijl een andere populatie, de voorouders van de toendrarietgans, voorkwam op de Siberische toendra. Toen het klimaat weer opwarmde en de ijskappen verdwenen, breidden beide ganzenpopulaties zich vanuit hun refugia uit en kwamen ongeveer 60.000 jaar geleden in contact. Deze ontmoeting leidde tot vele kruisingen, met uiteraard enige genetische uitwisseling.

Evolutie is als een vlechtende rivier

Smelten deze ganzen nu samen tot één soort? “Dat is moeilijk te voorspellen”, zegt Jente Ottenburghs, eerste auteur van de studie. “De meeste delen van hun genomen zijn bijna identiek, maar een paar regio’s blijven ondanks de kruisingen, verschillend.” Deze regio's - zogenaamde eilanden van genetische differentiatie - kunnen genen bevatten die de ganzenpopulaties gescheiden houden en voorkomen dat ze in één soort opgaan.

De onderzoeksresultaten hebben belangrijke gevolgen voor de manier waarop biologen het evolutieproces grafisch weergeven. Wetenschappers beeldensoortvorming af als een boom waarin de takken door de tijd heen uiteen waaieren. De rietganzen laten echter zien dat dit proces omkeerbaar is. “Je kan evolutie beter zien als een netwerk van vlechtende rivieren die continu in en uit elkaar vloeien”, legt Ottenburghs uit. “Van een afstand lijkt de geschiedenis van het leven op onze planeet dus niet op een zich steeds uitbreidende evolutionaire boom, maar eerder op een complexe rivierdelta met talloze onderlinge verbindingen."

Evolutie van mensen

Bij de evolutie van de mens zien we gelijkaardige ontwikkelingen. Vroeger leefden er meerdere mensensoorten, zoals de Neanderthaler en Denisova-mens, die regelmatig met elkaar kruisten. Menselijke evolutie is dus ook eerder een netwerk dan een boom.