De wolf kan de mens ontzettend veel leren

Unieke situatie

Het rapport vormt de basis voor de herzieningen van het interprovinciaal wolvenplan dat in de loop van volgend jaar klaar moet zijn. Tegelijkertijd is er ook vanuit het buitenland veel interesse naar de bevindingen van Jansman en zijn collega’s. “We bevinden ons in een unieke situatie, onderzoekers vanuit heel Europa kijken mee hoe het in ons land gaat. De wolf heeft zich weer in Nederland gevestigd, nog nooit eerder keerde het dier terug naar een land waar de bevolkingsdichtheid zo hoog is en waar zoveelveedichtheid is als bij ons. De opgave die het beleid nu heeft is: hoe gaan we dat doen. De emoties liggen hoog als het om de wolf gaat dus hoe zorg je dat het naast elkaar kan bestaan, vertelt Jansman. ‘Met dit rapport staan alle feiten op een rij en kunnen emoties gestaafd worden met kennis. Ik hoop dat het veel onwetendheid weg neemt, de wolf is een gewone diersoort die een prima bestaan kan hebben in ons land.’

DNA-onderzoek

Jansman heeft een dag eerder een telefoontje gekregen dat er een wolf is omgekomen op de Veluwe, bij Stroe. ‘Het is een jong volwassen man. Genetisch onderzoek moet uitwijzen wie hij is. Of het een wolf is die we kennen of een wolf die voor het eerst in Nederland aangetroffen is. Dat kan ook. Dat kunnen we inmiddels door middel van DNA onderzoek vrij precies vaststellen’, legt de onderzoeker uit. ‘Maar daar moeten we nog even op wachten, want het DNA-onderzoek wordt 1x per kwartaal gedaan. We kunnen dan 96 monsters in één keer onderzoeken.’ In het rapport worden de bewegingen van een zestal illustratieve wolven uitgebreid beschreven.

Waar ze lopen en leven, wat ze eten, of er schade aan vee veroorzaakt is en onder welke omstandigheden. ‘Dat deel van het onderzoek heeft ons veel nieuwe inzichten opgeleverd’, vertelt Jansman. ‘Je ziet bijvoorbeeld dat een wolf eerst door een groter gebied zwerft en uiteindelijk een veel kleiner territorium kiest om te leven. Ze oriënteren zich eerst, zou je kunnen zeggen’. Als je weet waar de wolf zich gevestigd heeft, dan is zijn territorium ongeveer 200 km2 groot. ‘Als veehouder weet je dan dat een bezoek van een wolf voorzienbaar is en dat je dus maar beter maatregelen kunt nemen om je vee te beschermen. Een wolf kan prima leren dat hij uit de buurt van vee moet blijven, een raster met stroom erop biedt doorgaans voldoende bescherming’.

Populatie

‘Als ik wolf was, dan zou ik een plekje zoeken op een militair oefenterrein. Daar is het lekker rustig. De wolf heeft een relatief groot voortplantingsvermogen, zeker als je het dier vergelijkt met andere grote roofdieren zoals de zeearend. Een worp heeft gemiddeld 5 a 6 wolven, een zeearend broedt 2 a 3 eieren uit. Dat scheelt natuurlijk, de populatie blijft wel groeien, ook als er wolven omkomen door het verkeer of door menselijk handelen, legt de ecoloog uit. ‘In maart dit jaar werd een wolf dood aangetroffen op de Veluwe, dit was een vrouwtje en zij was drachtig. Dat is wellicht jammer, want dan wordt een stijgende lijn afgevlakt. Maar het mannetje is blijven hangen in dat gebied, dus als daar weer een vrouwtje bij komt dan wordt die lijn ook weer voortgezet. Als populatie-ecoloog weet ik heel goed dat uitval erbij hoort.’

Omdenken

In Duitsland volgen ze enkele wolven door middel van zenders, in Nederland gebeurt dat door het gebruik van DNA-onderzoek. ‘Het toeval wil dat de leefomgeving van de wolf aan de rand van mijn huis is. De wolf loopt hier dus door de wijk, op nog geen 200 meter van mijn huis werden uitwerpselen gevonden waar we DNA uit konden halen’, geeft Jansman aan. In het rapport wordt duidelijk geschetst welke corridors er in Nederland zijn, routes waar sprake is van een concentratie van bewegingen en wat de hotspots van ons land zijn.

‘Het is nu de tijd dat er keuzes gemaakt gaan worden om te zorgen dat de volgende generatie mensen ook goed kan leven hier. Samen met dieren als de wolf. Mijn ideale leefomgeving is eentje met grote stukken natuur, die onderling goed verbonden zijn. Met een bufferzone van  extensieve landbouw daaromheen,’ vertelt Jansman enthousiast. Dit is in lijn met enkele programma’s binnen de WUR zoals Visie Nederland 2120 en Natuurinclusieve landbouw ‘Milieufilosoof Martin Drenthen beschrijft dat samenleven heel goed in zijn boek Hek. Hoe ga je om met de grens tussen natuurgebied en cultuurgebied? In zo’n leefomgeving kunnen we ook dealen met de grote thema’s zoals klimaatverandering en de hoeveelheden water waar we nu mee geconfronteerd worden. Dat vergt een grote stap van omdenken, maar voor mij is het geen keuze meer. De knop moet om, op de toekomst gericht zijn. Klaar voor de volgende generatie.’

Leiderschap

Het is duidelijk, onderzoeker Hugh Jansman is gefascineerd over de rol van de wolf in het ecosysteem. ‘Je leert zoveel van de manier waarop wolven met elkaar omgaan. Laat ik leiderschap als voorbeeld nemen. Een wolf kan zich niet permitteren dat er een vete is in de roedel. Als de roedel op jacht gaat, is iedereen op het scherpst van de snede. Dat kan je alleen maar bereiken als de hele roedel harmonieus samenwerkt. De wolf krijgt dat voor elkaar door spel, iedere dag wordt er gespeeld. Als je in Yellowstone Park een roedel observeert, weet je na een uur vaak nog niet wie nou de leider is. Er is geen dier zo gretig om samen te werken als de wolf. Iedereen speelt met elkaar en vrouwen hebben vaak de leiding. Dat zie je bij vele sociale zoogdieren in de natuur, vrouwelijk leiderschap is belangrijk. Dat is toch heel wat anders dan het Bokito apenrots principe, zeer inspirerend!’