Nieuws
‘We moeten de controle nemen’, stelt filosoof Paulan Korenhof over AI
Ontwikkelingen op het gebied van AI volgen elkaar in rap tempo op. Het lijkt alsof niemand meer zonder kan. Paulan Korenhof onderzoekt digitale representaties, en plaatst de nodige vraagtekens bij de manier waarop AI wordt omarmd.
Dr. Paulan Korenhof heeft een achtergrond in filosofie, recht en kunst, en onderzoekt vanuit die unieke positie hoe digitale representaties de wereld sturen. ‘Mijn PhD-project ging over de representatie van individuen, bijvoorbeeld over het recht om je persoonlijke informatie van het internet te laten verwijderen. Bij de Environmental Policy Group heb ik de kans gekregen om technologieën te onderzoeken die digitale voorstellingen produceren van onze omgeving. Daar hoort AI ook bij.’
Als Early Career Scientist zal Korenhof haar gedachten over AI ook presenteren tijdens de Dies Natalis van Wageningen University & Research, op 7 maart 2025.
Noodzaak van transparantie
Representaties, zoals een model van een ecosysteem, spelen een belangrijke rol binnen milieu- en omgevingsbeleid. Een specifieke representatie, die de belangrijkste elementen uitlicht, maakt het mogelijk om over de complexe problemen op dat gebied in gesprek te gaan. ‘Zelflerende algoritmen en andere vormen van kunstmatige intelligentie kunnen in de toekomst steeds vaker gebruikt worden om die representaties te produceren,’ stelt Korenhof. ‘Dat moet bewust gebeuren.’
Modellen zelf brengen namelijk genoeg uitdagingen met zich mee. Korenhof citeert de Poolse filosoof Alfred Korzybski: ‘De kaart is niet het gebied.’ Oftewel: het model moet niet worden verward met de werkelijkheid. Het is een selectie. ‘Laat je dat model bouwen door een AI, dan komt er eigenlijk nog een filter tussen. Voor een belangrijk deel kunnen experts nu nog moeilijk uitleggen hoe kunstmatige intelligentie zijn conclusies trekt. Die ondoorzichtigheid kan een belangrijke reden zijn om voorzichtig te zijn.’
Tijdens mijn PhD heb ik meegedraaid in het Privacy en Identity Lab in Nijmegen. Daar zat ik tussen de hackers, wat enorm inspirerend was
De keuze om AI in te zetten, moet goed worden onderbouwd. ‘Klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit zijn problemen die direct voortkomen uit hoe de wereld nu werkt. Als AI alleen maar efficiënter doet wat we nu al doen, blijven we in het oude raamwerk hangen. Terwijl we het er langzamerhand over eens beginnen te worden – in ieder geval in de wetenschap – dat er fundamentele veranderingen nodig zijn.’ Bovendien is AI nu zelf nog een vervuilende technologie, die bijvoorbeeld veel energie en koelwater verbruikt.
Hoe kijkt AI naar de wereld
‘Kunstmatige intelligentie is, tot op zekere hoogte, een technologie op zoek naar een probleem,’ stelt Korenhof. ‘Er is een soort wapenwedloop gaande om de beste AI te ontwikkelen, waarbij niet vanuit het probleem wordt gedacht. Er wordt veeleer naar problemen gezocht waar AI op losgelaten kan worden.’ Niet dat AI geen interessante toepassingen zou kunnen hebben, maar Korenhof meent dat die nog niet altijd in de juiste richting worden gezocht. ‘De nadruk ligt op het bereiken van menselijke intelligentie. Interessanter is om te kijken op welke unieke manieren AI zelf de wereld in beeld brengt.’
Een voorbeeld: onderzoekers trainden een beeldherkenningsalgoritme om husky’s van wolven te onderscheiden. ‘Dat deed het succesvol. Toen de onderzoekers het model uitplozen om erachter te komen hoe het de twee soorten van elkaar onderscheidde, bleek dat één van de doorslaggevende factoren de achtergrond van de foto was. Bevatte die sneeuw, dan was de foto waarschijnlijk van een wolf. Zo kunnen er nog veel meer manieren zijn waarop AI ons perspectief op de wereld kan verrijken in plaats van kopiëren.’
Korenhof vat haar positie nog eens samen. ‘Nu AI zo snel groeit, moeten we samen gaan besluiten hoe we verantwoordelijk omgaan met deze technologie. We moeten de controle nemen. Als we over vijftig jaar terugkijken en beseffen dat we wellicht efficiënter maar ook vervuilender zijn gaan werken, is er per saldo niets veranderd.’
Dies Natalis 2025: Artificial Intelligence for Sustainable Futures
Artificial Intelligence for Sustainable Futures staat centraal bij de Dies Natalis 2025, vrijdag 7 maart 2025.