CGN Genenbank het derde thema van ‘Fokken met verstand’

Hoe kunnen we gezamenlijk de unieke landbouwhuisdierrassen van de oorspronkelijke rassen, hun kwaliteiten en hun genetische diversiteit voor de toekomst behouden? Na twee succesvolle online thema-avonden in 2020 over Inteelt (5 november) en DNA-informatie (3 december), organiseerden het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) en Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH)  donderdagavond 18 maart 2021 een derde online thema-avond om deze vraag te beantwoorden, waarbij deze keer de CGN genenbank voor landbouwhuisdieren werd gepresenteerd.

De avond werd ingeleid door Sipke Joost Hiemstra, directeur CGN. Hierbij introduceerde hij de zogenaamde Wettelijke OnderzoeksTaken (WOT) die het CGN uitvoert in opdracht van het Ministerie van LNV, waarmee invulling wordt gegeven aan internationale afspraken over behoud van biodiversiteit.  Onder deze taken vallen ook de genenbanken. Zo is er niet alleen voor de landbouwhuisdierrassen een genenbank, dus behalve de genenbank voor dierlijke genetische bronnen is er ook een genenbank voor plantaardige genetische bronnen en een genenbank voor inheemse bomen en struiken.

De genenbank: voor vandaag en voor de toekomst.

Marjolein Neuteboom, projectleider van onder andere de dierlijke CGN genenbank (Veiligstellen dierlijke genetische diversiteit in ex situ collecties), verzorgde de eerste presentatie van de avond. Ze vertelde over het belang, de waarde en het ontstaan van de genenbank. Marjolein legde uit dat het belangrijk is voor ieder ras om een genenbankcollectie op te bouwen. Het doel van CGN is om in principe van ieder ras een zogenaamde kerncollectie aan te leggen, en ze benadrukte hoe belangrijk hierbij de samenwerking tussen de rasorganisaties, de fokkers en het CGN is.

Genenbankstieren: uit ‘t veld in ‘t vat.

Tijdens de tweede presentatie werden de deelnemers meegenomen naar de genenbank in Wageningen. Henk Sulkers, één van de beheerders van de dierlijke genenbank, nam iedereen mee in het proces van sperma afname bij stieren, tot opslag in de genenbank. Het CGN heeft een speciale status om sperma te winnen voor de genenbank op bedrijfsniveau, echter hanteert het CGN dezelfde diergezondheidseisen als bij de spermawinstations. Daarnaast is ook de arboveiligheid van belang bij de spermawinning en zijn er vaste protocollen voor het invriesproces (bekijk hier een uitgebreid filmpje over het invriezen van rundersperma).

Genenbankmateriaal: aanvraag en uitgifte.

Agnes de Wit, de andere beheerder van de dierlijke genenbank, was de derde spreker van de avond. Zij ging specifiek in op het aanvragen van genenbankmateriaal voor de fokkerij. De genenbank is er niet alleen voor over 100 jaar, ook in de huidige fokkerij kan het opgeslagen genetisch materiaal essentieel zijn voor het behoud van gezonde populaties. Zo gaf Agnes de Wit een mooi voorbeeld van een bijna geheel verdwenen familielijn bij het Groninger paard, dankzij de genenbank is er nu een merrie drachtig van een van de laatste hengsten van deze lijn.

Genenbankcollectie: unieke bron voor innovatie.

In de vierde en laatste presentatie kwam Jack Windig, onderzoeker CGN en Wageningen Livestock Research (WLR) aan het woord. De genenbankcollectie heeft namelijk ook een grote waarde voor onderzoek en innovatie. Zo heeft het CGN zich gericht op de ontwikkeling van invriesmethoden voor sperma van hanen en varkens. Bovendien kan genenbankmateriaal worden gebruik in wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld om veranderingen in genetische diversiteit over de jaren heen te monitoren en voor het vaststellen van een referentiepopulatie, zoals dit is gedaan voor de ontwikkeling van de DNA-test voor rasbepaling van de zeldzame runderrassen.

Na deze vier interessante presentaties heeft Sipke Joost Hiemstra nog een korte blik op de toekomst gegeven. Hierin werd wederom benadrukt dat het belang van een goede samenwerking, vanuit het CGN maar ook samen met de rasorganisaties en de fokkers essentieel is om de genenbank optimaal in te kunnen zetten. Voor vandaag en voor de toekomst.