Eikensterfte; ernst, oorzaken en beheer

In 2012 en 2013 kwamen uit verschillende delen van ons land verontrustende berichten over sterfte van oudere zomereiken in bossen en parken. Alterra heeft met een Helpdeskvraag onderzocht wat de ernst van de sterfte is, wat de mogelijke oorzaken zijn en wat de mogelijkheden voor een beheerder zijn om eikensterfte te voorkomen.

Met een enquête onder 50 bosbeheerders is gebleken dat sterfte overal in het land voorkomt. In de meeste gevallen gaat het om slechts enkele procenten van het stamtal, echter in een derde van de gevallen is de sterfte ernstig (20-60 procent van het stamtal). Hoge sterftepercentages doen zich vooral voor op natte groeiplaatsen.

Sterfte komt niet alleen voor bij zomereik, maar ook bij wintereiken op de Veluwe en in de Achterhoek. De sterfte (groepsgewijs, individueel of gecombineerd) komt het meest voor bij eiken ouder dan 60 jaar, maar ook bij jongere.

Onderzochte bomen vertonen in 2009, 2010 en 2011 een sterke groeivermindering. Dit kan veroorzaakt zijn door zware insectenvraat in 2009 en 2010 en/of door neerslagtekort in 2010 en 2011 en/of wateroverlast in 2011. Door dit soort zaken worden eiken gevoeliger voor secundaire aantastingen zoals eikenprachtkever en honingzwam.

Onze eiken kennen al vanaf ca. 1983 gezondheidsproblemen. Zo nu en dan treden er hogere sterftepercentages op. Eiken lijken gevoeliger te zijn geworden voor droogte en aantastingen. Het wordt aanbevolen om hiernaar meer onderzoek te doen.

Ondanks onzekerheden kunnen de volgende aanbevelingen worden gegeven aan beheerders van eikenbos:

• er is geen noodzaak van het vellen/verwijderen van dode en aangetaste eiken
• dunning blessen in augustus/september
• onderetage sparen
• waterhuishouding op orde houden
• bij nieuwe aanplant mengen met andere boomsoorten.