Gecontroleerde teelt in daglichtloze hallen wordt volwassen

Vertical farming is een verzamelnaam voor een manier van telen in bijvoorbeeld leegstaande gebouwen, speciaal gebouwde hallen of containers. Gezamenlijk kenmerk is de geslotenheid van het systeem. Dat maakt het mogelijk de omstandigheden – licht, water, voeding - perfect af te stemmen op de behoefte van het gewas. Dat groeit daardoor gelijkmatig en planbaar. Ook is het goed mogelijk het gehalte aan gezonde voedingsstoffen in de gewassen te sturen.

“Vertical farming is momenteel nog een niche, maar de potentie is groot. Overal ter wereld groeit de interesse. In het begin klonken wel kritische noten over de haalbaarheid, maar die fase zijn we echt voorbij. Reden om eerlijk de voor- en nadelen van vertical farming op een rij te zetten”, vertelt Sander van Delden, eerste auteur van het artikel in Nature Food.

Het artikel is geschreven op verzoek van het magazine zelf. De Wageningse onderzoekers hebben veel collega’s in binnen- en buitenland erbij betrokken zodat een compleet beeld van alle aspecten van deze manier van telen is ontstaan. Dat varieert van teelt en techniek tot duurzaamheid, gezondheid, sociale aspecten en flankerend beleid.

Teelt overal mogelijk

“Het is een oplossing voor hoogwaardige lokale productie van verse groenten en fruit, vlakbij de consument in stedelijk gebied. Het is werkelijk overal mogelijk, onafhankelijk van klimaat en bodemtype. Steden kunnen onafhankelijk worden van productie elders; aanvoerproblemen in tijden van crisis kunnen immers voor nijpende situaties zorgen. Dat scenario los je hiermee op”, zegt Van Delden.

“De productie en de kwaliteit zijn elke dag van het jaar planbaar. Je hebt volledige controle, ook over het gehalte aan voedingsstoffen, hoewel de inzichten op dit terrein nog moeten groeien”, vertelt mede-auteur Leo Marcelis, hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie aan Wageningen University & Research.

“Het systeem heeft bovendien veel duurzaamheidvoordelen. In vergelijking met alle andere manieren van telen ligt het verbruik van water en voedingsstoffen laag en kost het bovendien weinig ruimte. In principe kun je zonder bestrijdingsmiddelen telen. Daar staat tegenover dat het elektriciteitsverbruik en de benodigde investeringen wel hoog zijn.”

De hoge investeringen zijn echter vooralsnog geen struikelblok. Grote investeerders staan in de rij. Het is echter niet alleen een kwestie van techniek en financiën, benadrukken beide wetenschappers. Alleen een samenspel tussen teeltdeskundigen, technici, marketeers en investeerders kan vertical farming naar een hoger plan brengen. Dat is nodig, en ook zeker mogelijk.

Marcelis: “We staan nog maar aan het begin, er is nog veel ruimte voor verbetering. Telers zullen leren om nog veel meer uit het teeltsysteem te halen. Veredelaars zijn bezig met speciale rassen voor deze manier van telen. Nu zie je nog vooral slasoorten en kruiden zoals basilicum in de daglichtloze teelt, maar je krijgt op termijn ook zeker tomaten en aardbeien. Technisch gezien kan eigenlijk elk gewas, maar ik verwacht dat het voor de bulkgewassen – granen, rijst, cassave – lastig zal blijven om het economisch rendabel te krijgen.”

Gegarandeerd gezonde groenten

Van Delden ziet veel perspectief in de verbetering van de kwaliteit van groenten en fruit. Denk aan vitamines, anti-oxidanten, smaakstoffen of gezondheidsbevorderende stoffen. In de vollegronds- en kasteelt is sturing daarvan moeilijk vanwege de altijd wisselende omstandigheden. In een vertical farm is het altijd hetzelfde ideale lenteweer.

Het Nature Food-artikel gaat ook in op sociaal-economische gevolgen en beleidsaspecten. Vertical farming kan zorgen voor werkgelegenheid in binnensteden en herbenutting van afgedankte gebouwen. Het maakt voedselproductie mogelijk in landen die om verschillende redenen nu niet zelfvoorzienend kunnen zijn, zoals Singapore en Arabische landen met een woestijnklimaat. Overheidsbeleid, met name in Europa, is tot nu toe weinig voorbereid op de nieuwe ontwikkelingen. Er is weinig nagedacht over de impact en als er al beleid is, verschilt dat per regio. Meer oog voor de ontwikkelingen en bovendien voor de nieuwe soorten gezonde (en vrijwel biologische) producten uit vertical farms, zou de opmars gemakkelijker maken.