Nieuws
Geen perfectie, wel perspectieven na stille revolutie in de Meteorologie
De weersverwachting is niet perfect maar de meteorologie en de kwaliteit van de weersvooruitzichten hebben een stille revolutie ondergaan, zegt prof. Bert Holtslag in zijn afscheidsrede als hoogleraar Meteorologie aan Wageningen University & Research. Hij voorziet dat in de toekomst meteorologische modellen steeds meer fijnmazige details zullen laten zien, van belang voor een optimale benutting van wind- en zonne-energie en bijvoorbeeld het berekenen van schone en koele fietsroutes door een drukke stad of een hittebestendige, leefbare metropool.
Stille revolutie
In de ruim 40 jaren dat prof. Bert Holtslag actief is geweest in de Meteorologie, zag hij hoe een stille revolutie zijn vakgebied veranderde. “Een langgekoesterde wens van de mens is om het weer te voorspellen. Weerspreuken zijn daarvan een voorbeeld, hoewel die vaak louter folkloristisch zijn, anders dus dan veel mensen denken. Maar de natuurkundige modellen brachten een revolutie teweeg: ”De weersverwachting voor een week vooruit is nu ongeveer van gelijke kwaliteit als de verwachting voor 3 dagen vooruit veertig jaar geleden, dankzij de groei van computerkracht, satellietwaarnemingen, meer en betere meetinstrumenten, en een beter begrip van de werking van de atmosfeer”, zegt prof. Holtslag in zijn afscheidsrede ‘Atmospheric dreams and perspectives’ op 10 oktober.”
In grote steden zoals Rotterdam, kan het stedelijk hitte-eiland effect wel zeven graden of meer bedragen.
Het stedelijk hitte-eiland effect
Door die kennisvergroting weten we ook veel beter wat de invloed is van de mens en het landgebruik op de atmosfeer. En dat is vaak anders dan velen vermoeden. “Je ziet bijvoorbeeld dat de groei van de stedelijke omgeving in Nederland, maar ook elders, een verwarmend effect heeft op de omgeving. In Wageningen hebben we kunnen vaststellen dat bij zuidoostenwind de gemeten temperatuur in het landelijke gebied dichtbij de stad gemiddeld één graad Celsius hoger is, puur doordat bij deze windrichting de wind over de warme stad naar het meetpunt wordt aangevoerd. Ook kan het verschil van de gemeten temperaturen in de stad en buiten de stad wel 5 graden Celsius zijn. In grote steden zoals Rotterdam, kan dit stedelijk hitte-eiland effect wel zeven graden of meer bedragen. Dat kan de leefbaarheid van de stad ernstig schaden, zoals de afgelopen zomer met hitterecords aantoonde. Dit komt dus nog naast de opwarming vanwege het versterkte broeikaseffect”, legt prof. Holtslag uit.
Fijnmazige weersverwachtingen voor steden kan de inwoners helpen. “De weersverwachtingen die we als proef hebben gedaan voor Amsterdam met een resolutie van slechts 100 meter zijn nu al verbazingwekkend gedetailleerd. Daarmee kan aan voetgangers en fietsers op een tropische dag in de stad de koelste route geadviseerd worden. In combinatie met de verwachting voor de luchtkwaliteit, zoals voor ozon, is ook de schoonste route aan te geven.
Fabels over weer en klimaat
Prof. Holtslag heeft in zijn carrière vaak moeten afrekenen met fabels over weer en klimaat. Zo denken velen dat hagelbestrijding met kanonnen effectief is, of dat we het gericht kunnen laten regenen voor een bepaald gebied, of dat we met geo-engineering de klimaatopwarming kunnen stoppen. “Maar dat blijken allemaal illusies te zijn”, weerlegt prof. Holtslag.
Anderen denken dat de zon de drijvende kracht is achter de opwarming van de aarde. Inderdaad zien we in onze metingen dat de zonnestraling die het aardoppervlak bereikt is toegenomen met ruim 20% sinds eind jaren twintig. De Wageningse reeks van metingen van de zonne-instraling behoort tot een van de oudste reeksen ter wereld op dit vlak. Prof. Holtslag: “Maar de oorzaak is niet de zon, maar het feit dat onze atmosfeer in de afgelopen 90 jaar aanzienlijk schoner is geworden en ook dat er minder wolken zijn in onze streken”.
Perspectieven
Naast de toepassingen voor de stad, kunnen nauwkeurige weersverwachtingen op kleinere schaal worden benut om meer betrouwbare verwachtingen voor energieopwekking met zon en wind te maken. Naast de bezwaren die windmolens soms oproepen, kunnen deze boven land ook heel nuttig zijn om nachtvorst te voorkomen; zeker in tijden van de bloei van vruchtbomen.