Nieuws

Hoe culturele identiteit en betrokkenheid bij natuur elkaar kunnen versterken

Published on
23 maart 2020

De auteurs van een recent verschenen essay stellen dat als mensen hun identiteit deels kunnen ontlenen aan de kenmerken en kwaliteiten van de natuur en het landschap om hen heen, dit het draagvlak voor behoud ervan sterk kan bevorderen. Daarbij gaat het niet (alleen) om het draagvlak voor de natuur zoals die nu wordt beschermd, maar vooral ook om de natuur die tot ontwikkeling kan komen in het verlengde van culturen in de samenleving die er behalve hun identiteit ook hun status en geluk aan willen ontlenen. Deze cultureel ingevulde natuur kan gaan om nieuwe ontwikkelingen die een aanvulling vormen op het natuurbeheer dat voortkomt uit het natuurbeleid.

Essay ‘De paradox van een maakbare natuur – ingebakken en omstreden’

De plek die de natuur in onze maatschappij inneemt staat toenemend ter discussie. Het maatschappelijk debat over wat je eigenlijk als natuur zou moeten beschouwen, en welke plek de natuur toekomt in onze maatschappij, heeft de laatste tijd in Nederland een toenemende felheid gekregen. Culturele identiteit, in de vorm van de binding van mensen met hun omgeving, speelt een rol bij de maatschappelijke initiatieven voor natuurbescherming die burgers en bedrijven in hun leefomgeving ontplooien. Aan de andere kant kan het landschap voor bepaalde bevolkingsgroepen ook een culturele identiteit vertegenwoordigen waar ze juist geen binding mee voelen. In het essay ‘De paradox van een maakbare natuur – ingebakken en omstreden’ wordt op basis van verkennend literatuuronderzoek naar de betekenis van culturele identiteit een bijdrage geleverd aan de maatschappelijke discussie over de doelen van het natuurbeleid.

Culturele identiteit en het debat over natuur

De vraag welk type natuur in ons cultuurlandschap de meest nastrevenswaardige natuur is blijft zowel wetenschappers en beleidsmakers als burgers en maatschappelijke organisaties bezighouden. Discussies over de terugkeer van de wolf, de afname van cultuurhistorische waarden in het landschap (‘landschapspijn’) en het verhongeren van grote zoogdieren in de Oostvaardersplassen laten zien dat er veel verschillende visies op natuur zijn. Maar mogelijk duiden deze discussies er ook op dat de rol van de natuur in onze culturele identiteit aan het verschuiven is. Alleen wanneer duidelijk is welke veranderingen in culturele identiteit en in natuurbeeld te verwachten zijn, kan beleid ontwikkeld worden dat daar nu al op inspeelt.

Maatschappelijke betrokkenheid bij natuur en culturele identiteit

Het essay betoogt dat de uitdaging om het maatschappelijk draagvlak voor natuur- en landschapsbeleid voor de lange termijn te versterken, vertaald kan worden in het bevorderen van een grotere betrokkenheid van de burgers bij natuur en landschap. Om de biodiversiteit veilig te stellen heeft de overheid de burger nodig. Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar culturele identiteit, ontbreekt inzicht in hoe het de passieve en actieve betrokkenheid van burgers en bedrijven bij hun omgeving beïnvloedt, en omgekeerd, hoe maatschappelijke betrokkenheid bij de natuur bij kan dragen aan culturele identiteit. Inzicht hierin kan rijk en provincies helpen bij hun streven naar een grotere betrokkenheid van burgers en bedrijven bij het natuurbeleid.

Identiteit ontlenen aan nieuwe vormen van betrokkenheid bij natuur

In het essay worden enkele voorbeelden van vernieuwende vormen van burgerbetrokkenheid bij de natuur besproken, waaronder voedselbossen, veganisme en ecodorpen. Er wordt geconcludeerd dat een brede maatschappelijke dialoog met nadruk op respect voor ieders mening, en op betrokkenheid bij de natuur (welke natuur dat ook moge zijn), niet alleen wezenlijk is voor een breed gedragen natuurbeleid, maar ook voor de culturele identiteit die daardoor mede kan worden geïnspireerd. Dat de natuur maakbaar is ligt besloten in de grote biodiversiteit die vele Nederlandse cultuurlandschappen kenmerkt (of kenmerkte). De paradox zit hem in de uitdaging dat we die culturele biodiversiteit kunnen beschermen zonder het draagvlak voor andere, nieuwe vormen van natuur uit het oog te verliezen.

Lees meer in dit dossier