Nieuws

Hoe maken we gezondere voedselsystemen waar

article_published_on_label
22 september 2020

''Kijk ook naar de mogelijkheden van consumenten, niet alleen naar voedselproductie.''

Bij voedselsystemen wordt vaak vooral naar de technische kant van voedselproductie en landbouw gekeken. Het onderzoeksproject Food Systems For Healthier Diets probeert dit perspectief te verbreden.

“Niet alleen de productie moet meer en duurzamer", zegt onderzoeker Peter Oosterveer. “Het is ook belangrijk om te kijken naar hoe het voedsel wordt verwerkt en getransporteerd. Hoe komt het bij de consument en wat doet die ermee? Het doel is dat iedereen voldoende en gezond voedsel heeft. Alleen dat voedsel produceren is niet genoeg. Je hebt ook kennis en kunde bij de consument nodig. Het gaat om een integrale benadering van voedselsystemen." Recentelijk publiceerden onderzoekers van het project samen met onderzoekers van de EAT Lancet studie hierover een artikel in Nature Food.

Het onderzoeksproject Food Systems For Healthier Diets loopt sinds eind 2016. Het is een samenwerking tussen Wageningen University & Research (WUR) en een aantal onderzoeksinstellingen. In het project ligt de focus op een viertal landen. In Azië gaat het om Vietnam en Bangladesh en in Afrika gaat de aandacht naar Nigeria en Ethiopië. Onderzoeker Peter Oosterveer: “We onderzoeken kritische problemen beredeneerd vanuit de consument. Kijk bijvoorbeeld naar voedselveiligheid. In Vietnam hebben mensen weinig vertrouwen in groenten omdat ze denken dat daar teveel pesticiden bij zijn gebruikt. Uit angst eten ze weinig groenten. Je kunt die groenten wel produceren, maar consumenten eten ze niet."

Niet alleen de productie moet meer en duurzamer. Het is ook belangrijk om te kijken naar hoe het voedsel wordt verwerkt en getransporteerd.
Peter Oosterveer

Veel voedsel gaat verloren

In Nigeria keken de onderzoekers naar grote steden in het zuiden. Veel voedsel wordt daar geïmporteerd en ook lokaal voedsel legt lange afstanden af. Oosterveer: “Dat zie je bijvoorbeeld bij tomaten. Die zijn zo lang onderweg, dat ze soms al niet meer goed zijn als ze aankomen. Het is dan de vraag hoe je het transport kunt verbeteren en voor betere verpakkingsmaterialen kunt zorgen."

Volgens Oosterveer gaat het om een andere redenering bij efficiënt produceren. Vanuit de consument bekeken en meer integraal. “Soms zit het probleem in de productie van voedsel, maar soms ook in andere delen van de keten. Bij de tomaten in Nigeria gaat veel verloren in het transport en daardoor is de prijs hoger. Ook bij importvoedsel is sprake van hoge prijzen. Dat is een tweede probleem voor consumenten."

Ongezond eten

Veel consumenten eten ongezond. Mensen eten teveel, te vet en te veel calorieën. Ze eten ook te weinig groente en fruit. In sommige landen zie je niet alleen dat mensen te weinig voedsel eten, maar ook steeds vaker juist teveel. Obesitas is een toenemend probleem in steden. Ook bepaalde micro-elementen in voedsel ontbreken. Mensen eten te eenzijdig. Ze zouden meer groenten kunnen eten en minder bulkvoedsel zoals rijst. Het is een kwestie van geld en toegang, maar ook van kennis. Het besef hoe belangrijk andere, gezonde producten zijn."

Voor een deel ligt het probleem bij de consument, bijvoorbeeld door een laag inkomen. “Basisvoedsel is vaak het goedkoopst. Bangladesh heeft gezorgd voor voldoende rijst, maar wie alleen rijst eet, mist bepaalde voedingsstoffen." In een stad is het vaak ook moeilijk om voedselkwaliteit veilig te stellen Mensen hebben niet altijd een goede plek om voedsel te bewaren of te koken. “Veel mensen kopen daarom eten op straat en dat is meestal niet het meest gezonde voedsel. De leefstijl van mensen in een stad stimuleert geen goede voeding. Zeker voor arme mensen maakt dat gezond eten niet eenvoudig."

Perspectief vanuit consumenten

In het streven naar beter voedsel voor de allerarmsten moet er meer aandacht zijn voor het perspectief van consumenten. “Niet alleen technisch over wat zij zouden moeten eten. Mensen zijn niet dom of onwillig: het is simpelweg enorm lastig om gezond te eten. Je moet goed naar de omstandigheden kijken. Kúnnen mensen wel gezond eten? We moeten op zoek naar concrete mogelijkheden. Via experimenten op scholen, met distributie en organisatie en werken met lokale organisaties kunnen we testen wat werkt. Wat is het meest effectief?"

Het onderzoeksproject loopt nog tot eind volgend jaar. Oosterveer: “Dan hopen we een aantal instrumenten te hebben waarmee we op nationaal niveau kijken waar kritische problemen zitten bij duurzaam en gezond voedsel voor iedereen." Het gaat om economische instrumenten maar ook beleidsmatige, over hoe je verschillende partijen kunt betrekken.

Een voorbeeld daarvan is een lopend onderzoek in Ethiopië. “We kijken met de Ethiopische regering naar inbedding van het integrale beleid voor de voedselsysteembenadering in bestaand beleid. Het belangrijkste is daar om de honger te bestrijden, vooral bij meisjes en jonge vrouwen. Hoe kun je dat effectief aanpakken? Als je iets nieuws bedenkt, kun je een nieuwe organisatie optuigen maar het is onwaarschijnlijk dat het dan werkt. Beter is het om het in te bouwen in bestaande instrumenten. Dan is de kans van slagen groter. Wanneer multi stakeholder platforms van overheden, ngo's en consumenten verbreden, kunnen ze meer integraal kijken en handelen."

infographic voedselsysteem