Nieuws
Veenweideboeren draaien aan zes knoppen om de kringloop te sluiten
Tien melkveehouders in het veenweidegebied onderzoeken mogelijkheden om de hoeveelheid ammoniak die hun bedrijven uitstoten met een kwart terug te brengen, zonder dat dit geld kost. Door de lekken in de kringloop van stikstof te dichten, gebruiken zij minder krachtvoer en minder kunstmest zonder dat dit ten koste gaat van de melkproductie. Ook werken zij de mest beter in de weilanden, onder meer door te verdunnen met water. Sinds het begin van dit jaar krijgen de tien boeren bij elkaar negentig collega's over de vloer die de lessen van het eerste jaar in de praktijk gaan brengen.
De eerste stap in deze proeftuin Veenweiden is om de melkveehouders zich bewust te laten worden van de kringloop van de nutriënten stikstof en fosfaat, zegt Koos Verloop, expert duurzaam graslandbeheer van Wageningen University & Research. 'De boeren voeren de koeien gras van eigen weilanden. Een deel van de mineralen wordt afgevoerd via de melk en vlees en een groot deel van de nutriënten wordt uitgescheiden via de mest en komt terug op het grasland', zo vat Verloop de cyclus samen.
Helaas lekken er nutriënten weg naar het milieu. Stikstof ontsnapt uit de stal als ammoniak naar de lucht en belandt in natuurgebieden. Er spoelt bovendien stikstof van het weiland naar het oppervlaktewater. 'Het streven is de cyclus van nutriënten in veevoer, mest, bodem, gras en weer veevoer, zoveel mogelijk te sluiten', aldus Verloop.
Verminderen stikstofverliezen
Samen met Michel de Haan van Wageningen Livestock Research bekijkt Verloop de knoppen waaraan een boer kan draaien om de stikstofverliezen te verminderen. 'De eerste knop is hoeveelheid eiwit in het ruwvoer te verminderen', zegt Verloop. Veenweidegras heeft door de mineralisatie van stikstof in het veen al een behoorlijk hoog eiwitgehalte, dus aanvullende bijproducten zoals bierborstel mogen wel een tikkie minder, vult De Haan aan.
De tweede knop hangt daarmee samen. Minder kunstmest gebruiken en de mest meer op uitgekiende momenten in het groeizoen toedienen. 'Daarmee houdt de boer ook euro's op zak', zegt De Haan. Ook de derde knop werpt vruchten af. Door het gras langer laten groeien en het vee slimmer te laten beweiden, vermindert het stikstofgehalte in het gras en krijgt de koe een minder eiwitrijk rantsoen. 'Het kan de boer ook één maaibeurt schelen bij de loonwerker', aldus De Haan.
Mix van maatregelen
In de proeftuin wordt ook de effectiviteit van een vierde knop onderzocht. Teel gras met een lager stikstofgehalte of voer gras van kruidenrijke weilanden, zoals Smalle weegbree, aldus de onderzoekers. Ook bestaan er twee knoppen om de lekkages via de mest te verminderen. Als boeren de mest beter in de grond werken, ontsnapt minder ammoniak. 'Dat kan door de mest met slangen vanuit de stal aan te voeren en te verdunnen met water uit de sloot, wat de boer ook transportkosten scheelt', denkt De Haan. Ten slotte kunnen boeren stallen met emissiearme vloeren en geïsoleerde daken bouwen, voegt Verloop toe.
Kringloopwijzer
Elke boer moet zijn eigen mix van maatregelen kiezen die het beste bij zijn bedrijf past. 'De spiegel die wij hem daartoe aanreiken is de KringloopWijzer die inzicht verschaft hoe de stikstofstromen en lekken van elk bedrijf lopen.’ De bewustwording over snelle succesmaatregelen kan snel gaan, denkt het duo. 'En vergeet de invloed van de krachtvoerleverancier niet', zegt Verloop. 'Die komt bij alle boeren langs en vertelt over het veranderingsproces bij de buren.'
Andere issues laten meeliften
Het onderzoek duurt drie jaar en wordt jaarlijks met een miljoen euro gefinancierd door de provincie Zuid-Holland, het Ministerie van EZ en LTO. Het mooie aan de integrale aanpak is dat andere issues meeliften. Er spoelt minder stikstof van het weiland waardoor de kwaliteit van het oppervlaktewater verbetert en door minder water weg te pompen, oxideert er minder veen waardoor de bodem minder hard daalt. Niet onbelangrijk voor het bewustzijn en motivatie van de melkveehouder is dat er aandacht is voor andere bronnen van stikstofuitstoot in het gebied zoals Schiphol en Havenbedrijf Rotterdam. 'Bij gebleken succes in de emissiereductie hebben zij misschien wel geld over voor de boeren waarvan zij stikstofemissieruimte kopen,' aldus De Haan.