Zijn de milieurisico’s van neonicotinoïden klimaatgevoelig?

In de westerse wereld ligt imidacloprid onder vuur vanwege de bewezen schadelijke effecten op het milieu, en op bijen en andere insecten, zoals eendagsvliegen. Tot op heden was er geen onderzoek gedaan naar de effecten van imidacloprid op aquatische organismen in tropische en subtropische gebieden. Kizar Sumon deed zijn studie met behulp van ‘microcosms’, systemen waarin het zoetwater-ecosysteem nagebootst wordt.

“Denk maar aan het vijvertje in de achtertuin,” zegt hoogleraar Paul van den Brink van Wageningen Universiteit en begeleider van het onderzoek van Sumon. “Omdat we dit soort systemen makkelijk kunnen opzetten, kunnen we onze experimenten ook makkelijk repliceren en zo het effect van imidacloprid op ecosysteem-niveau op een betrouwbare manier bepalen.”

Veel giftiger

Tot grote verrassing van Van den Brink liet de studie van Sumon zien dat imidacloprid in Bangladesh al bij veel lagere concentraties schadelijk is voor waterorganismen dan in gematigde gebieden. Met andere woorden: het middel lijkt in Bangladesh veel giftiger te zijn dan in Nederland.

“Omdat ik daar geen verklaring voor kon bedenken, heb ik de proef opnieuw laten uitvoeren. Nu niet in een microcosm met allerlei soorten, maar in een afzonderlijke proef met alleen de soorten die in eerste instantie extreem gevoelig leken. Maar opnieuw bleek dat vooral eendagsvliegen en eenoogkreeftjes al immobiel werden bij concentraties die tot een factor 300 lager waren dan in gematigde gebieden. De maximaal toegelaten waarden in Europa lijken voor Bangladesh dus veel te hoog.”

De onderzoekers hebben geen idee wat de reden is voor dit verschil in gevoeligheid. Er zijn verschillende variabelen die een rol kunnen spelen. De samenstelling van het ecosysteem is in Bangladesh anders dan in Nederland, maar de herhaling van de proeven met alleen de afzonderlijke soorten laat hetzelfde verschil zien. Van den Brink deed zijn proeven in Nederland bij zo’n 18 graden Celsius, en de proeven in Bangladesh zijn uitgevoerd bij 28 graden. Zou het klimaat een rol spelen?

Ecologische risico’s onderschat

Paul van den Brink: “Ik durf daar geen uitspraken over te doen. Feit is dat de studie laat zien dat we de ecologische risico’s van imidacloprid in Bangladesh tot nu toe hebben onderschat. We weten niet of dit verschil ook bestaat voor andere (sub-)tropische gebieden en andere neonicotinoïden of andere insecticiden. Aangezien het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de (sub-)tropen veel minder gereguleerd is dan in de meeste landen in de gematigde gebieden, mogen we aannemen dat het gebruik van imidacloprid in (sub-)tropische gebieden meer nog dan in Europa een fors milieurisico met zich meebrengt.”