Nieuws
Biologische wortels in plastic?
De opening van het academisch jaar op 5 september staat in het teken van planetary boundaries (planetaire grenzen). Wat zijn dat, hoe kun je ze onderzoeken en zijn ze te gebruiken in het dagelijkse huishouden? Vandaag deel 2: Jessica Duncan, universitair hoofddocent en een van de sprekers tijdens de opening.
Hoe kunnen we onze productie en consumptie zo aanpassen dat ze binnen de planetaire grenzen blijven? Met dat maatschappelijke vraagstuk houdt sociologe Jessica Duncan zich bezig. Ze kijkt vooral welke besturingsmodellen geschikt zijn voor transities naar een duurzame samenleving.
‘Mijn werk aan planetaire grenzen richt zich voornamelijk op het creëren van een veilige en rechtvaardige setting voor toekomstige transformaties. Daarbij concentreer ik me op de manieren waarop verschillende groepen mensen samenkomen om over deze transformaties te onderhandelen. Wat zijn hun visies? Hoe begrijpen zij de uitdagingen die voor hen liggen? Waar zijn ze het over eens en oneens? En hoe kunnen we rechtvaardige bestuursprocessen ontwerpen om ervoor te zorgen dat de meest getroffenen worden gehoord en prioriteit krijgen?’
Jessica Duncan over planetaire grenzen
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Duncan onderzoekt dus niet alleen de planetaire grenzen, maar wil ook maatschappelijke impact hebben met het ontwikkelen van transitiepaden. ‘Ik denk dat wetenschappers een sleutelrol hebben te spelen bij het verkennen van de vangrails van de transitiepaden en het zichtbaar maken van de afwegingen erover.’
Werk je aan planetaire grenzen vanuit een diepe bezorgdheid over de toekomst van de aarde?
‘Ik heb de afgelopen jaren bij mijn studenten een toenemende zorg en angst waargenomen over de toekomst van de aarde. Met die existentiële ongerustheid moeten we als wetenschap wat. In dat opzicht kunnen de planetaire grenzen een zeer krachtig hulpmiddel zijn om de complexiteit en de urgentie van het probleem duidelijk te communiceren aan diverse doelgroepen, waaronder beleidsmakers en studenten.’
Wat zijn planetaire grenzen?
Het begrip planetary boundaries (planetaire grenzen) werd in 2009 geïntroduceerd door de Zweedse aardwetenschapper Johan Rockström. Hij stelde negen grenzen vast waarbinnen de mensheid moet opereren om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde. Die planetaire grenzen zijn: de opwarming van de aarde (broeikaseffect), verlies van biodiversiteit, sluiten van de stikstof- en fosforkringloop, gat in de ozonlaag, oceaanverzuring, waterschaarste, landgebruik (beperken landbouwgrond), chemische verontreiniging van toxische stoffen en plastics; en de concentratie schadelijke verbindingen in de atmosfeer. De meeste grenzen zijn bijna overschreden of al overschreden. De exacte waarden van de grenzen zijn arbitrair, maar het wordt gezien als een veelbelovende eerste stap voor een veilig voortbestaan van de mensheid.
Daarbij moeten niet alleen planetaire grenzen, maar ook sociale grenzen aan bod komen, meent Duncan, ‘omdat er geen duurzame transformatie kan bestaan zonder zorgvuldige afweging van rechtvaardigheid en billijkheid.’
Hoe werk je aan de planetaire grenzen in je persoonlijke leven, waar worstel je mee?
‘Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar elke keer als ik boodschappen ga doen, ontstaat er een gevoel van angst en verlamming. Stel dat ik wortelen wil kopen; hoe moeilijk kan dat zijn? Ik wil biologische wortelen kopen omdat ik weet van biologisch beter is voor de bodem en onze gezondheid. Maar vanwege de strikte biologische regelgeving zitten de wortelen in een plastic zak. Ik wil mijn gebruik van plastic verminderen en de niet-biologische wortelen zijn zakvrij. Ook komen de niet-biologische wortels uit Nederland en de biologische uit het buitenland en ik wil lokale voedselsystemen ondersteunen voor de lokale economie en om de voedselkilometers te verminderen. En dan is er nog de prijs; de biologische wortels zijn iets duurder. Wat is de juiste beslissing? Hoe kunnen we goede beslissingen nemen als het voedselsysteem zoveel tegenstrijdigheden heeft en zo complex is?’
‘Hoewel we allemaal ons best moeten doen om duurzaam te leven, ben ik er van overtuigd dat een betere besturing van voedselsystemen de sleutel is naar een duurzame voedseltoekomst. Geen enkele hoeveelheid havermelk en verticale landbouw zal ons voedselsysteem redden, tenzij we het bestuur goed krijgen. We moeten het over bestuur hebben, omdat regeringen dringend moeten optreden en duidelijke beslissingen moeten nemen. We moeten afstappen van de individualisering van onze verantwoordelijkheid en toe naar structurele oplossingen, vooral wanneer de primaire drijfveer voor dit soort verandering geworteld is in consumptie. Bovendien is het zo dat benaderingen die er op gericht zijn dat wij onze weg naar duurzaamheid kopen, betekenen dat mensen met meer geld meer zeggenschap krijgen. Dat is niet verenigbaar met een rechtvaardige voedseltoekomst.’