Inauguratie Marielos Peña Claros: Bos beschermen met duurzaam bosbeheer

Tropische bossen zijn belangrijk op lokaal, regionaal en wereldniveau. Op lokaal niveau zijn miljoenen mensen voor hun dagelijkse bestaan afhankelijk van bossen voor een groot aantal grondstoffen zoals fruit, noten en hout. Op regionaal niveau spelen bossen, zoals in het Amazonewoud, een belangrijke rol in het sturen van de regenval in de regio. Op wereldschaal zijn bossen essentieel voor biodiversiteit en om klimaatverandering tegen te gaan. ‘Maar ontbossing in de Amazone komt nog steeds veel voor, en bosdegradatie is helaas ook een serieus probleem’, zegt Peña Claros.

Bosbeheer

‘Duurzaam bosbeheer is een van de manieren om tropische bossen te beschermen’, geeft Peña Claros aan. Het idee achter duurzaam bosbeheer is dat producten uit het bos, zoals fruit, noten, bladeren en hout, duurzaam geoogst kunnen worden en zo de plaatselijke bevolking van een inkomen voorzien, zonder dat het bosareaal krimpt en zonder dat de ecosysteemdiensten die het bos biedt in gevaar komen voor toekomstige generaties.

Schade aan het bos verminderen

Hout is een van de belangrijkste producten die aan het bos onttrokken worden. ‘Houtoogst in de tropen gebeurt selectief, aangezien slechts enkele houtsoorten commerciële waarde hebben. Dit betekent dat slechts enkele bomen per hectare worden geoogst’, legt Peña Claros uit. ‘Maar als de houtoogst onzorgvuldig gebeurt, kan dit grote schade veroorzaken. Er is al veel gedaan om methodes te ontwikkelen om de schade van houtoogst te beperken’, stelt zij.

Dat begint met een gedegen inventarisatie van het bos om in kaart te brengen waar precies de bomen staan. ‘Bosbeheerders kunnen zo een beter oogstplan maken, waarbij dezelfde hoeveelheid hout geoogst kan worden terwijl zo min mogelijk paden gelegd hoeven te worden. Daardoor blijven kosten en schade beperkt’, zegt ze. Onderzoek toont echter aan dat dit op de lange termijn onvoldoende is.

Boomherstel versnellen

‘Met gegevens van het Tropical managed Forest Observatory netwerk hebben we aangetoond dat het lange tijd duurt om dezelfde hoeveelheid hout te herstellen als er in de eerste instantie geoogst wordt, mits die oogst beperkt is’, stelt Peña Claros. In de komende jaren wil zij bestuderen hoe het boomherstel versneld kan worden. ‘We denken dat optimale groeiomstandigheden daarbij kunnen helpen.

Bomen waar veel lianen in groeien, bijvoorbeeld, groeien minder snel dan bomen zonder lianen. Door de lianen te verwijderen van de bomen die in de toekomst geoogst worden, neemt de concurrentiestrijd om licht en water af en kunnen de bomen sneller groeien.’ Dit versnelt waarschijnlijk de teruggroei van het hout. ‘De eerste resultaten zijn veelbelovend, maar we weten niet wat de langetermijn gevolgen zijn van zo’n aanpak, en ook niet hoe het effect samenhangt met de bodem en het klimaat.’

Maatschappelijke impact

Hoewel er veel aandacht uitgaat naar herbebossing, is Peña Claros van mening dat het beter zou zijn als er meer aandacht besteed wordt aan het voorkomen van ontbossing en bosdegradatie. Haar missie drijft haar ook tot actie in Nederland. ‘Vorig jaar werd duidelijk dat het ABP pensioenfonds nog steeds investeert in bedrijven die bijdragen aan ontbossing in het Amazonegebied. Ik kan dit niet rijmen met dat waarvoor ik als sta als onderzoeker op het gebied van bosbeheer en behoud van het tropisch regenwoud.’

‘Dus hebben we samen met collega’s van de leerstoelgroep Bos- en Natuurbeleid handtekeningen verzameld van WUR onderzoekers om samen met de Raad van Bestuur dit aanhangig te maken bij het ABP. We hebben goede gesprekken gehad met het ABP, en die leiden er hopelijk toe dat ze hun investeringsbeleid gaan aanpassen.’ Peña Claros voelt het als haar verantwoordelijkheid om dit onderwerp op de agenda te houden van zowel de wetenschap als de maatschappij. ‘Dat heeft onze planeet nodig.’